celikci
New member
Artık işin biraz makûs tarafına geldik maalesef ki kronik yorgunluk sendromunun ortaya koyacak bir görüntüleme yolu ya da bir kan testi yok ve bu sendromda görülen biroldukça şikâyet öteki hastalıklarda da görülebilir. Bu yüzden kişin semptomları ile birlikte bu semptomları oluşturan etkenleri ve patofizyolojiyi gözden geçirmek ve altta hangi niye yatıyorsa ona yönelmek en yanlışsız yoldur.
Size burada bir bilgi daha vereceğim kronik yorgunluk sendromu kayıtlarda bir düzensizlik (disorder) olarak geçmektedir. Her ne kadar bu söz Türkçe ye çevrilirken hastalık diye çevrilse de bu direk yanlışsız değildir. Zira hastalık tarifi, düzensizlik tarifinden biraz farklıdır. Düzensizlik, hastalıkta hem teşhis tıpkı vakitte tedavi vardır (literatürün kabul ettiği). Ancak düzensizlikte literatürün kabul ettiği net bir teşhis ya da net bir tedavi yoktur.
Bu sendromun teşhisini koyarken birçok şikâyet, fibromiyaljiden de vardır ve genelde hastalara fibromiyalji tanısı koyulur lakin kronik yorgunluk sendromu tek bir hastalıktan çok aslında sistematik pek hayli hastalığın bütünüdür diyebiliriz. Ayrıyeten çağımızda lyme tanısı ile birebir kefeye konsa da aslında biroldukça farklılıkları vardır.
Patofizyolojik olarak mitokondriyal meseleler bilhassa aminoasit ve nitrojen matebolizması başta olmak üzere lipit sistemi ve karbonhidrat metabolizmasındaki problemler çalışmalar ile ortaya konulmuştur, bağırsak florası sıkıntıları çalışmalarla ortaya konulmuştur.
-Kişin şikâyetleri
-Kullandığı ilaçlar
-Hayat stili uyku, gerilim, beslenme
-Ruhsal durumu kişinin teşhisinde pek büyük değer taşımaktadır.
Şayet üstte saydığımız semptomlardan kronik yorgunluk sendromu olduğunuzu düşünüyorsanız bu bahiste uzman bir doktora görünmenizde yarar var zira tedaviye ne kadar erken başlanırsa o kadar güzel sonuçlar alınır, ilerledikçe düzgünleşme oranı da düşmektedir.
KİMİ GÖRÜŞLER KRONİK YORGUNLUK SENDROMUNU 4 ALT KOLA AYIRMAKTADIR;
1-Kronik yorgunluk ve immün, disfonksiyon (CFIDS) bu kümede öteki şikâyetlerle birlikte laboratuvardan net olarak kan beyaz kürelerin düşüşü ve NK hücrelerinin düşüşü saptanmıştır.
2-Myaljik ensefolamyelit (ME) şikâyetlerde nörolojik sıkıntılar daha ağır basmaktadır. Biroldukça kişi benim de üstte belirttiğim üzere kronik yorgunluk sendormunu ve miyaljik, ensefalomyeliti tıpkı hastalık olarak görmektedir ancak biroldukca kesim de bu türlü ayırmaktadır.
3-Adrenal yorgunluk (azalmış ya da disfonksiyonel) , kortizol laboratuvar testleriyle ortaya konulabilir. Uyku bozuklukları gerilim üzere biroldukca niye adrenal yorgunluğa niye olabilir. Yalnızca bu mevzuyla alakalı detaylı bir yazım olacak.
4-Postural taşikardik sendrom (POTS) düşük tansiyon ve düşük nabız ile seyreden kardiyovasküler sıkıntılar olmaktadır, ve bu sonunda postural hipotansiyona niye olmaktadır. Postural, hipotansıyonda yatarken olağanken ayağa kalktığınızda tansiyon düşer.
***Birfazlaca görüş mitokondriyal, disfonksiyonu kronik yorgunluğun temel sebebi olarak görmektedir ve buna göre teşhis biçimleri geliştirmeye çalışmaktadırlar.
BAĞIRSAK FLORASI VE KRONİK YORGUNLUK SENDROMU
Yapılan bir çalışmada kronik yorgunluk sendromu olan şahıslarının birçoklarında irritable bağırsak sendromu görülmüş ve çalışmada ikisi tıpkı anda olan ve olmayan kronik yorgunluk sendromu hastaları farklı ayrı incelenmiş. Ve iki hastalık arsındaki temas da incelenmiş.
Kronik yorgunluk sendromu olan 50 hasta ile 50 sağlıklı kişinin gaita örnekleri ve kan kıymetleri karşılaştırılmış.
Gaita tahlilleri yapıldığında birtakım flora bakterilerinin kronik yorgunluk sendromu ile temaslı olduğu gösterilmiş. Bunlar;
1- Faecalibacterium
2- Roseburria
3- Dorea
4- Coprococcus
5- Clostridıum
6- Ruminococcus
7- Coprobacillus dur.
Öteki çeşitlerde de IBS ile eşlik edip etmemesine bakılırsa değişkenlik görülmüş. IBS ve kronik yorgunluk sendromu birlikte olan hastalarda alistipes düzeylerinin arttığı faecalibacterıum düzeylerinin azaldığı görülmüş bağırsak florasında.
IBS olmadan olan kronik yorgunluk sendromunda ise kimi bacteriodes düzeylerinde artış, bacteiodes, vulgatus düzeyinde azalma görülmüş.
Antiinflamatuar bakteri suslarında azalma ve proinflmatuar bakteri suslarında artma görülmüş emsal bir gaita tahlili çalışmasında. Yani bağırsak florası ile bu hastalıklar içinde önemli bir irtibat vardır.
Gaita tahlillerine bakılarak kişinin ileride kronik yorgunluk sendromu geçirip geçirmeyeceğine dair fikir vermek mümkün olabilir demektedir birtakım görüşler. Bunlarla alakalı laboratuvar testleri kullanılmaya başlanmıştır.
Buradan çıkaracağımız sonuç bağırsak florası dengesizlikleri mümkün kronik yorgunluğun altındaki en değerli niçinlerden biri olabilir. Lakin bu floral istikrar niye bozuluyor ona odaklanmak tekrar en kıymetlisi olabilir. Yani beslenme yanlışları kronik toksisite gerilim üzere niçinler.
KRONİK YORUNLUK TEDAVİSİ
Adım adım kronik yorgunluk tedavisinde neler yapabileceğimizden bahsedeceğiz.
Bireylerin tedavisinde temel mantık her kronik hastalıkta olduğu üzere alttaki niçinlere odaklanmaktır. Bu niçinler bireyden şahsa farklılık gösterebilir ve bir bireyde en önde odaklanılması gereken niye başkasında epeyce daha art sıralarda yer alabilir. Ancak temel olarak size adım adım bahsedelim bakalım neler yapmalıyız? Aslında size sayacağım bu sırayı benim öbür bütün yazılarımda da nazaranbilirsiniz zira tüm kronik hastalıklara yaklaşım bu sırayla olmalıdır benim görüşünce. Ve bu değişiklikleri yaparken de patofizyolojik ve sistematik olarak birfazlaca sistemi göz önünde bulundurmaktayım.
1-Diyet düzenlenmesi
2-Toksinlerden arınmak
3-Kronik gerilim idaresi
4-Hayat şekli değişiklikleri
5-İnflamasyona odaklanmak
6-Mikroplara odaklanmak
7-Eksik vitamin ve mineralleri tamamlamak
8- Ruhsal sisteme odaklanmak ruhsal ve bedensel travmaları çözümlemek
9- Duygusal ve niyet sel toksinlerden kurtulmak
Güzelleşme vakit alabilir ve bu yol güçlü bir yoldur lakin hoş sonuçlara ulaşmanız emek verirseniz mümkün.
1-DİYET DÜZENLENMESİ
Hakikat beslenme tüm kronik hastalıklarda en değerli adımlardan biridir. Yanlışsız diyet size hem iyileşmeniz için gerekli enzim ,mineral, fitokimyasal ve vitaminleri sunan tıpkı vakitte size ziyan veren ve inflamasyona niye olan besinlerden uzak bir diyettir. Sağlıklı biri hayat için bağırsak floramızı da destekleyecek biçimde ve sindirim sıkıntılarına niye olmayacak biçimde beslenmeliyiz.
Hastalarımda ve kendimde kronik hastalıkları yenerken en çok sonuç aldığım şey bitki yüklü beslenmedir. Yapılan biroldukca çalışma da göstermiştir ki bitki yüklü bir beslenme sağlıklı bir bağırsak mikrobiyatası için elzemdir. Beslenmenizde neredeyse tabağınızın yarısını sebzeler ve yeşillikler oluşturmalıdır.
Kronik yorgunluk sendromunda beslenme
Bir grafik üzerinde olacak:
Başlık günlük bir beslenme değil mi nasıl olmalı?
• %40 Sebzeler
• %15 Meyveler
• %15 Hayvansal besinler
• %10 Baklagiller
• %10 Glutensiz tahıllar
• %10 Yağlı tohumlar
Bu oranlar bireyden bireye değişebilir bunu bilhassa belirtmeliyim, bu yüzdeler kabataslak verilen oranlardır ve birçok hastada dağılımı konusunda değişiklik gösteriyor ancak en büyük çoğunluğa odaklanırsanız dünyada en çok kişiyi tedavi eden ve her türlü hastalıkta muvaffakiyet oranı bilimsel çalışmalarla da ortaya konulan “bitki bazlı beslenme “de oranlar böyledir. Ve yıllardır hastalarımda mucizevi sonuçları bu türlü almaktayım.
Hayvansal besin tercihlerimiz hür gezen organik yumurtalar balıklar ve merada otlanan hayvanların etleri olabilir lakin bu da beslenmemizde temeli değil yalnızca azamî %20lik bir kısmı oluşturmalıdır.
Meyveler baklagiller glutensiz tahıllar, yağlı tohumlar ise beslenmenizde hayvansal besinlerden önde olmalıdır.
Besin intoleransları burada tahminen de en epey dikkat edilmesi gereken noktalardan biri olabilir zira neredeyse tüm kronik hastalıkların altında intolerans tablosu bulunmaktadır.
bir müddet gluten ve süt mamüllerinizi ömrünüzden çıkarmanızı ve eliminasyon diyeti yapmanızı öneririm. Eliminasyon diyeti ile alakalı detaylı yazı paylaşacağım.
Uzun vadeli açlıkların bu tip hastalara uygun olmadığı bilhassa belirtilmektedir. Güç metabolizmasındaki bozukluklardan dolayı o yüzden intermittan fasting ve açlıklar hastaların metabolizmaları düzeltilmeden asla ancak asla önerilmez bu hastalarda.
Kâfi su tüketimi sağlıklı bir hücresel işlev ve detoksifikasyon için şayet olmazsa olmazdır. Toplumda ki hastalıkların bir kısmı kâfi su tüketimi sağlandığında önemli oranda azalabilir. Burada dikkat etmek istediğim bir bahis var zerzevat ve meyvelerdeki su olağan sudan daha aktif ve enerjiktir hücre ortasında. Kronik susuzluk hadiselerinde genelde zerzevat suları içmelerini ve meyve su formunda değil yiyerek bunu direk yemelerini söylüyorum.
2-TOKSİNLERDEN ARINMAK
Detoksifikasyon ile alakalı detaylı bir yazımız olacak lakin burada özetlemek gerekirse bahsedelim. Beden olağanda kendi detoksifikasyonunu kendi her gün her an yapmaktadır lakin kronik toksin yükümüz artarsa ve detoksifikasyon sistemlerin çalışmasını önleyen sistematik birtakım durumlar oluşursa( enfeksiyon vitamin mineral eksiklikleri gerilim vb.) toksinleri yeteri kadar atamayacağız ve bedenimizde biriken toksinler dokulara giderek buralarda hasar oluşturarak birfazlaca hastalık ve semptoma yol açacaklardır.
Detoksifikasyonun birinci kuralı çevresel toksinleri azaltmaktır. Maruz kaldığımız her türlü kimyasalı elemine etmektir. Toksinler bedenimize ağız yoluyla, nefes yoluyla ya da cildimizden temas yoluyla gelmektedir. Birinci basamak toksinlerden uzaklaşmak ve yaşamımzıdaki tüm toksin etkenlerden uzaklaşmak olmalıdır. İleri olaylarda medikal detoks halinde gerekli vitamin ve mineralleri başlayarak kişinin detoksifikasyon sistemlerini desteklemek ve detoksun 3 fazını desteklemek değerlidir.
3-KRONİK STRESS İDARESİ
Gerilim hastalıklar için adeta bir paradoks üzeredir. Gerilim hastalıklara yol açar hastalıklar gerilimse. En sonunda da olan size olur. Beden HPA hipotalamus, pituer adrenal aksı bozulur, adrenal yorgunluk oluşur. Bu bahisle alakalı da detaylı bir yazımız olacak burada yapılacak birinci şey gerilime niye olan etkenleri ortadan kaldırmak olacaktır. Bu işyerinizde bir sorun olabilir konutunuzda bir sorun olabilir ya da biroldukça dış etken olabilir. Biliyorum kolay değil bu söylemiş olduğim fakat gerilim devam ettiği sürece güzelleşmenin gerçekleşmesi pek mümkün değil.
Artık size bahsedeceklerim gerilimle başa çıkma tavsiyeleri;
-Sağlıklı uyku hem gerilimle başa çıkmak için değerlidir ancak hem de kronik yorgunluk sendromu tedavisinde en değerli yerlerden birini almaktadır. Kaliteli ve kâfi uyku biroldukça semptomu azaltabilir, sağlıklı çalışan bir bağışıklık sistemi için elzemdir. Karanlık lakin büsbütün zifiri karanlık, sessiz, teknolojik aletlerden uzak-uygun sıcaklıkta bir oda uykuya dalmak ve uykunun devamlılığını saplamak için değerlidir.
kimi vakit belli bir süre melatonin desteği göz önünde bulundurulabilir
-Kafanıza takılan ya da sizi gerilime sokan bir durumla karşılaştığınız anda ortamdan uzaklasın ve en az 15 dakika acık havada yürüyüş yapın. Döndüğünüzde gerilime niye olacak sorunun o kadar da büyük bir sorun olmadığını ya da bu gerilimle başa çıkabileceğinizi fark etme olasılığınız büyük.
-Gün ortasında yaptığınız 10-15 dakikalık meditasyon ve nefes idmanı molaları, yoga molaları çok faydalıdır
-Aynı anda birfazlaca işi yapmayı bırakın. Bu sizi hayli fazla gerilime sokacaktır. Her seferinde bir işi hallederek ilerlemek daha sağlıklı olacaktır.
-yaşamımızla alakalı en büyük meselelerden biri sanırım “meli, malı “ eki olabilir. Yani kendimize daima sunu yapmalıyım bunu yapmalıyım bu bu biçimde olmalı bu türlü olmalı formunda kurduğumuz cümleler aslında pek sıhhatsizdir. Gayelerimiz olabilir ve bunlar için efor gösterebiliriz fakat kendimizi muhakkak kalıplara sokmak ve bunlara delice odaklanmak tahminen de çevresel gerilimlerden daha fazla etkilemektedir bizleri.
4-HAYAT BİÇİMİ DEĞİŞİKLİKLERİ
Biz hareket etmek için yaratılmış varlıklarken vakit içinde hepimiz kapalı duvarlar gerisindeki işlere mahkum olduk buna ben de dâhil maalesef. O yüzden hareketimizi arttırmak bir lüks değil bir gereklilik bizim için. İşyerinde çalışırken bile orta ara kalkıp hareket etmeniz, mümkünse açık havada hareket etmeniz çok değerlidir. Hareket etmek kan akısını arttırır ve bu detoksifikasyonunuzun düzgün olması hücrelerin oksijenlenmesi için pek kıymetlidir. Hareket etmek bedeninizde daha keyifli hissetmenizi sağlayacak endorfinleri salgılatır, bağışıklığınızı yükseltir.
Fakat burada dikkat etmeniz gereken epey değerli bir şey var kronik yorgunluk sendromunda sizi zorlayacak hareketler ve fazla idman şikâyetlerinizi pek arttırabilir. O yüzden sıradan hareketlerle başlamak hatta spor olarak yoga pilates ve epeyce yavaşça tempolu yürüyüşleri denemek ve spor müddetlerini kısa müddetlerden başlayıp giderek arttırmak pek değerlidir.
Uyku saatlerinizi düzgün aralıklarda tutmak ömür üslubu değişikliklerinden tahminen de en değerlisidir. Hastalarıma dediğim üzere saat 22.00, 24.00 içinde uyumanız önerilir.
Ekran ve bilgisayar karısındaki mühletleri kısa tutmanız pek kıymetlidir. Teknolojik aletlerin yaydığı frekans ve bozucu alan hastalıklarınızı çok etkileyecektir.
Olabildiği kadar tabiata çıkmanız değerlidir. Bilhassa deniz kenarı, şelale kenarı orman üzere alanlarda bulunmak sizleri çokça negatif iyonlara maruz bırakacaktır. Bu negatif iyonlar sıhhatiniz için çok kıymetlidir. Bir öbür yazımızda bu bahisten da detaylı bahsedeceğiz.
5-İNFLAMASYONA ODAKLANMAK
Burada kronik inflamasyonun şimdi tüm hastalıkların altındaki temel niçinlerden biri olduğundan bahsetmekte yarar var. Bu mevzuyla alakalı çok detaylı bir yazım olacak. Fakat bilhassa size bahsetmek istediğim burada özetlemek gerekirse bu inflamasyonun altında da öbür saydığımız unsurlar bulunmaktadır aslında beslenme gerilim uyku toksinler vb.
6-MİKROPLARA ODAKLANMAK
Mikrop teorileri tıp tarihinin gerek akut gerek ise kronik hastalıklarda başını en epey karıştıran ve nerdeyse de en epeyce araştırmaların yapıldığı konulardan biri olmuştur. Akut hastalıklarda altta bir mikrop virüs bakteri parazit olduğu çabucak kabul görse de kronik hastalıklara yaklaşımda yıllardır daima geri planda tutulmuştur. Ben yıllardır bu husus üzerinde pek araştırıyor ve okuyorum zira kendi kronik hastalığım olan lupusu uygunlaştırmak için çok çalışmış ve araştırmış olduğum için birinci gündeme ağır biçimde geldiği senelerdan beri bu mevzunun yakın takipçisiyim.
Öncelikle şunu belirteyim kronik hastalıkların altında mikropların yattığı teorisi hala tartışılmakta ve çalışmalar her gecen gün artmaktadır. Ancak en son çalışmalar artık bize net göstermektedir ki bedenimizde mikroplar artık sanıldığı üzere bizlere direk saldırıp hastalık yaratmamaktadır yani doku ve hücrelerde çoğalıp bağışıklığı etkileyen başka niçinler niçiniyle 8stres eksiklikler beslenme vb. ) bağışıklık düştüğünde akına geçmektedirler ve çoğalarak semptomlar oluşturmaktadırlar. Birden fazla immün sistemin kâfi çalışırken bile hücre ortasında meselelere yol açıp mitokondriyal disfonksiyonlara niye olabilir EBV, HHV6 üzere birden fazla ise direk immün sistem baskılanmasını kendi yapmaktadır. Üzerine en epey çalışmalar yapılan virüslerimiz EBV yani (EBSTEİN BARR) virüsüdür. Onun haricinde öbür herpetik aile virüsleri hakkında da çalışmalar her geçen gün artmaktadır. Onun haricinde streptekok üzere bakteriler ve bartonella babesisa üzere parazitlerin ve birfazlaca mikrobun çalışmaları her gecen gün artmaktadır. Kronik hastalıkları olan insanlarda bu mikropları saptamak çok zordur ve çalışmaları en epey zorlayan kısım da sanırım budur. Lakin her gecen gün artık saptanamayan mikroplar ismiyle kronik hastalıklar altındaki en büyük problemlerin mikroplar olduğu görüşü yaygınlaşmaktadır. Antibiyotikler ve antiviral, antiparaziter casusların hepsi bu mikroplara tesir edememektedir zira bu tiplerin adaptasyonu çok gelişmiştir. Bilimsel literatürdeki birfazlaca çalışmayı da alttaki kaynakça link kısmına bırakmaktayım. Bu mikropların tedavisi de immün sistemi toparlayarak bu mikropları elemine etmek olacaktır lakin bu çok uzun bir yol olabilir. Onlara karsı agresif bir savaştan çok vakit içinde yavaş yavaş bedenden temizlemek akılcı olan yol üzere görünmektedir. Kronik yorgunluk sendromunda kuşkulu mikroplar EBV Iyme bakteri-q fever bakteri ,CMV HHV6, enterovirus, parvovirus B19 biçimindedir
-Bu mikropların elemine edilmesinde naturopatların çoğunlukla tercih ettiği casuslar fitoterapik casusları kullanmak mikroplara karsı benim en sevdiğim prosedür.
7-EKSİK VİTAMİN VE MİNERALLERİ TAMAMLAMAK
İşte burada en kıymetli noktalardan biri kişinin eksiklerine laboratuvar analizleri kadar semptomlarına hakim olarak da yaklaşmak zira vitamin ve mineral eksikliklerinde birçok vakit kan ve başka laboratuvar analizleri bize işlevsel eksiklikleri göstermekten aciz. Hem laboratuvar analizleri tıpkı vakitte kişinin semptomları göz önünde bulundurularak tedavi planlanmalıdır ve gerekli eksiklikler evvel beslenme ile dayanak olunmalı beslenmenin eksik kaldığı yerde gerekli supplementler başlanmalıdır.
-Bir daha sonraki kısmımız kronik yorgunluk sendromunda eksiklikler ve supplementler konusunda size bilgi verecek.
8 ve 9. Unsurlarla alakalı detaylı bir kısım gelecek lakin sunu belirtmek gerekir ki kişi ruhsal sisteme odaklanmadığında ve vücudunu yoran ve yıpratan duygusal ve niyet sel toksinlerden arınmadıkça hastalıklarından tam manasıyla kurtulamaz. Kimi hastalarda bu 2 unsur daha evvel saydığımız tüm niçinlerden daha değerlidir.
Kronik yorgunlukta şahsa bütüncül bir pencereden yaklaştığınızda
Ayrıyeten bu sistemlere dokunmak için kullanabileceğimiz tamamlayıcı tıp formları ve başka birtakım sistemler bulunmaktadır.
-Akupunktur
-Homeopati
-Nöral terapi
-Ozon tedavi
-Nefes antrenmanları
-Yoga
-Reiki
-Masaj
-Hamam sauna
-Aromaterapi
-PEMF tedavileri (pulsed, electomagnetic field machines )
bunların şahsa, muhtaçlığına göre eklenmesi tedaviye pek faydalı olmaktadır.
-Psikoterapi bilişsel davranış terapisinin kronik yorgunluk tedavisindeki aktifliği birfazlaca çalışma ile ortaya konmuştur.
Lakin kişinin temelde altta yatan meselelerine odaklanılması ve hangi yol yolak bozuk ise ona yönelmesi, tıpkı vakitte hayat usulünde değişiklikler yapılması gerekmektedir. Bu da şahıstan bireye farklılık gösterilmektedir pekala kronik yorgunluk sendromunda
Kullanabileceğimiz, supplementler ve fitoterapik casuslar nelerdir?
1-KEDİOTU (VALERİAN)
600-900 mg kedi otu ekstratı % 0.4 valerinik asit biçiminde standartize edilmiş yatmadan 1 saat evvel kullanılabilir. Daha uygun bir uyku uyumanızı sağlar ve yorgunluğu azaltır tesiri için en az 2 ay kullanmanız gerekir.
2-MEYAN KÖKÜ EKSTRATI
Düşük tansiyon durumlarında gücünüzü arttırmak için ve adrenal sisteme dayanak vermek için kullanılabilir. İçindeki antiinflamtuar bileşikler sodyum düzeyini kanda yükseltir ve tansiyonun artmasına yol açar. Günde 500 mg 2-3 defa kullanılabilir.
3-SİBİRYA GİNSENG
Yorgunluğa yardım edebilir adrenal sistemi destekleyebilir yapılan bir çalışmada orta düzeydeki yorgunluk yasayan bireylerden 4 ay boyunca nizamlı Sibirya ginsengi kullanan olayların plaseboya nazaran daha az yorgunluk yaşadığı görülmüştür. Lakin ileri derece yorgunlukta aktifliği görülmemiştir maalesef 400 500 mg standartize ekstra kullanılabilir. Diyabet ve yüksek tansiyonlu hastalarda kullanımda dikkat edilmelidir. Aksam saatlerinde kullanılması önerilmez uykuya tesir edebileceği için.
PANAX GİNSENG (AMERİCAN GİNSENG)
Günde 100 -200 mg iki defa alınabilir. Diyabet ve Yüksek tansiyonda dikkatli kullanmak gerekebilir. İmmün sistemi çok desteklediği birkaç çalışmadan gösterilmiştir.
4-GİNKO
Konsantrasyon ve farkındalığı arttırabilir beyinde kan akısını arttırır antioksidan tesiri yardımıyla kasları oksitadtif ziyandan korur ve kas ağrılarını azaltabilir 80-120 mg günde iki kere kullanılabilir standartize edilmiş %24 flavonoids ve %6-%7 terpen, lakton içeren tentür olmalıdır.
5-KOENZİM Q10
Kronik yorgunluk sendromunda kâfi ATP üretiminde düşünce olabilir. ATP üretimi düşünceliyse da pek yorgun hissedersiniz ve koenzim q10 daha fazlaca ATP üretmenizi dayanaklar coq10 ATP üretim de bakılırsav alır. bununla birlikte bir antioksidandır ve bağışıklığı ve kasları takviyeler. Yapılan bir çalışmada 155 hastaya koenzim q10 kullandırılmış ve bu hastaların antrenman yapma yetenek ve güçlerinin arttığı
görülmüş. Üstte bahsetmiş olduğumiz üzere idman kronik yorgunluk sendromlu hastalar için tam bir kabus olabilir, koenzim q 10 üzerine bu hususta diğer çalışmalar da var ve hepsinin temeli güç üretimi üzerine yani ATP kaide sevgilim. Günlük 100 mg kullanım olarak başlanabilir gerekliyse hekiminizle birlikte doz artısı yapabilirsiniz.
6-ESANSİYEL YAĞ ASİTLERİ
Kronik yorgunluk sendromu olan hastalarda esansiyel yağ asitleri pek düşük bulunmuş,
Bu hususta çalışmaları olan küme 3 supplement üzerine balık yağı, evening primrose oil ve keten tohumu yağı. Önerilen doz kullanması ya 2 gram balık yağı ile 2 gram keten tohumu yağı kombini ya da 2 gram balık yağı ile 2 gram evening primrose oil kombini formundadır.
7-MELATONİN
Uyku kalitesini arttırabilir ve antioksidan tesiri niçiniyle çok faydalı olabilir. Kronik yorgunluk üzerine kullanması ile alakalı net çalışmalar çabucak hemen yoktur.Günde 3 mg kullanılabilir yatmadan evvel
8-ALTIN KÖK (RHODİOLA ROSEA)
Yapılan bir çalışmada vardiyalı çalışan tabiplerin bilişsel ve fikir kabiliyetlerinde yüksek aktiflik sağladığı gösterilmiştir.100-200 mg günde 2-3 kere alınabilir. Tesir için en az 2 ay kullanılması önerilir. Adrenal sistemi dengelemede ve güç üretiminde vazife alır. Ashwaganda üzere bir adaptojen olduğu için itimatla kullanılabilir. pek sevdiğim fakat güç bulunan başka bir fitoterapik casus maalesef.
9-SCHİSANDRA BERRY
Antioksidan ve antiinflamatuardı. Diyabet hastaları tedavisinde bile kullanılabilir. Adrenal yorgunluğa bilhassa âlâ gelebilir. Günde 500-1000 mg ekstra 2 defa kullanılabilir.
10-KORDİSEPS MANTARI (CORDYCEPS SİNENSİ)
Tablet formları daha yaygın bulunmaktadır günde bir iki defa 80 mg içilebilir ancak dozla alakalı net bir görüş yoktur. Adrenal sistemi çok desteklemektedir.
11-NADH
Yapılan bir çalışmada günlük 10 mg nadh kullanması plaseboya karşı şikâyetleri önemli oranda azaltmış. Seratonin istikrarında de faydalı olduğu düşünülmektedir. Günde 20 mg güne 1 kere kullanılabilir.
12-MAGNEZYUM
Kronik yorgunluk sendromunda yaşanan semptomların birçoklarının sebebi magnezyum eksikliği olabilir yapılan çalışmalarda ise magnezyumun plaseboya üstünlüğü biroldukça defa ortaya konmuş ayrıyeten kronik yorgunluğa en çok esik eden hastalıklardan biri de fibromiyalji olduğu için magnezyum formlarından malat formunu göz önünde bulundurmakta yarar var. Bilhassa malat formunu önermekteyim
13- L KARNİTİN
Kas metabolizmasındaki ve hücresel güç metabolizmasındaki nazaranvi değerlidir. Eksikliği güç düşüklüğü ve yorgunluk yapabilir kas ağrıları yapabilir. Yapılan çalışmalarda kronik yorgunluk hastalarının serum asetil karnitin düzeylerinin çok düşük olduğunu bulmuştur. Asetil karnitin, l karnitin oranından da önemli bir artma görülmüştür. L karnitin suplementasyonu kronik yorgunluk sendromu olan hastalarda faydalı olabilir. 500 mg günde 1-3 sefer alınabilir.
14-L GLUTAMİN
Bağırsak florasını yapılandırmak ve kortizol düzeylerini dengelemek için kullanılıabilir.
15- FOLİK ASİT
Serum folat düzeyi aslında serobrospinal sıvıdaki folat düzeyinin bir göstergesi olabilir. Ve düşük folat düzeyleri ve folat eksikliği beyin işlevlerinde sorun yapabilir. Depresyona tesir edebilir
16-B12
Biroldukca yolakta değerli nazaranvi bulunmaktadır kronik yorgunlukta ki aktifliğinin eritrosit anormalilerini önlemesi olarak görülmüş. Hidroksikobalamin ya da metilkobalamin kullanması uygundur siyanokbalamin kullanmayınız.
17-DİĞER B VİTAMİNLERİ
Kronik yorgunluk sendromu olan hastaların kanında düşük oranda riboflavin, tiamin, pridoksin bulunmuş ve bunları destek etmenin hastaların şikâyetlerini rahatlatmakta tesirli olabileceği ortaya sürülmüştür.
18-C VİTAMİNİ
C vitamini eksikliği yorgunluk depresyona niye olabilir. İmmün sistemi desteklemek ve eritrosit anormalilerini düzenlediği için C vitamin takviyelerinin kronik yorgunluk sendromunda faydalı olduğu düşünülmektedir. Çalışmalardaki dozlar genelde iv dozlar 15 gr ve günlük 1-3 gram oral C vitamini dozlarıdır. Ayrıyeten adrenal sistemi de desteklemektedir C vitamini.
19-SODYUM (TUZ)
Kronik yorgunluğu olan hastaların bir kısmında nörolojik hipotansiyon görülmektedir bunun temel sebebi de tuz ( SODYUM ) tüketiminin toplumda epey fazla kısıtlanmasıdır. Bu olayların tuz tüketimlerini makul ölçüde arttırmaları faydalı olmaktadır.
20-ÇİNKO
Çinko eksikliği immün sistem düşüklüğü yapabilir yorgunluk ve kas ağrılarına niye olabilir ve toplumda çok yaygındır. Çinko supplementasyonu kas kordinasyonun sağlanmasında ve ağrıların giderilmesinde magnezyum ile birlikte göz önünde bulundurmalıdır.
21-L TRİPTOFAN
Yapılan çalışmalarda kandaki l triptofan düzeylerinin kronik yorgunluk sendromu hastalarında %80lere varan oranda düştüğü gözlenmiş. Triptofan düzeylerinin düşüşü beyin seratonin düzeylerinin azalmasına yol açar triptofan seratoninin öncüsüdür ve bu da his durum meselelerine niye olabilir. Düşük tirptofan düzeyleri depresyona niye olabilir. Triptofan suplemantasyonunun kronik yorgunluk sendromlarında tesirli olup olmayacağı çabucak hemen net ortaya konmamıştır ancak triptofandan varlıklı spirullina üzere kaynaklarla beslenmek çok faydalı olabilir.
22-DHEA
Adrenal bezlerden salgılanan temelde ve az oranda da yumurtalık ve testislerden salgılanan bir hormondur. Ve daha bedende öbür steroid hormonlara çevrilir östrojen ve progesteron üzere. His durum halinizde ve uyku kalitenizde de rol oynar. Çalışmalar gösteriyor ki kornik yorgunluk sendromu olan hastalarda dhea düzeyleri abnormallik göstermektedir. Dhea destekleri labaratuar analizleri ile net eksinlik tanısı konulmadan asla önerilmez. Ve dhea destek kullanması kesinlikle bir hekim tarafınca takip edilmelidir.
23-SİNDİRİM ENZİMLERİ
Sindirimi düzenlemek ve temel problemleri çözerken sindirime takviye vermek emelli kullanılabilir
24 -BETA KAROTEN
Antioksidan tesirinden dolayı kullanılabilir
25- ASHWAGANDA
İşte benim gözdeme geldik. Açıkçası kendisi Türkiye de üretilmiyor ve temin edilmesi sıkıntı bir destek ancak en hoş sonuçları veren de kendisi zira o bir adaptojen yani böbrek üstü bezleri onarırken bedeni yormuyor. Anksiyete ve yorgunlukta pek tesirlidir. Yapılan bir çalışmada günlük 250 mg ashwaganda kullanılır kronik yorgunluk sendromu olan haftalarda güç düzeylerini %79 oranında arttırmış!
26- D RİBOZ
Hücrelerdeki güç metabolizması için kullanılabilir. Günde 2-3 sefer 5 gr kullanılabilir.
27- 5 HTP
Anksiyete semptomları için ve seratonin istikrarı için kullanılabilir. Uyku kalitesini düzeltir ve ayrıyeten seratonin düzeyi arttıkça ağrının da azalması muhtemeldir.100 mg günde 2-3 defa alınabilir.
28- OREGANO OİL (KEKİK YAĞI)
Antimikrobiyal casus olarak pek tesirlidir. 1 ay kullanıp orta ara kesilmesinde yarar vardır. 500 mg günde 3-4 defa kullanılabilir.
29- D VİTAMİNİ
Vitamin D eksikliği önemli yorgunluk ve immün sistem problemlerine yol açabilir. Kan D vitamini düzeyini 60-80 civarında tutmakta yarar vardır.
30- PROBİYOTİK
Yanlışsız suşlar içeren probiyotikler bağırsak florasına dayanak verebilir. Bu bahisteki araştırmalara hala devam etmektedir.
KLASİK ÇİN TIBBINA NAZARAN
Kronik yorgunluk sendromu niçinleri klasik Çin tıbbına göre şöyledir
-Uyku yin eksikliği
-Böbrek yin eksikliği
-Böbrek yang eksikliği
-Öz eksikliği. Bunlara Çin tıbbı tedavileri biçiminde odaklanmak da hastalara faydalı olabilir. Maalesef çabucak hemen bu bahiste bir deneyimim bulunmadığı için sizlere daha fazla detay veremeyeceğim fakat denenebilir niye olmasın?
AYUVERDAYA NAZARAN
Ayuverdik yaklaşımda sindirim sistemini düzenlemek ve kronik toksinlerden arınmak yatar bu sendromda.
Ayuverdik casuslar ashwaganda, amla, ,bala ,triphala, lomatium kullanılabilir. Kendileri kimi vakit benim en sevdiğim fitoterapik casuslar olabilyorlar ve kişiyi toksinlerden temizlemek her vakit birinci yaklaşım açım olmaktadır ayuverdadaki üzere.
Unutulmamalıdır ki kronik yorgunluk sendromu ile alakalı ağır çalışmalar hala devam etmektedir bu sendroma tam olarak neyin niye olduğu ve tam nasıl tedavi edileceği birçok vakit büyük bir sis perdesi. Lakin bütünsel yaklaşımla kişinin semptomlarına ve patofizyolojiye odaklandığınızda epey hoş sonuçlar görülmektedir, şahsen biroldukça hastam hayatlarına bir daha kavuşmuştur lakin unutmamak gerekir ki şahsa bakılırsa semptomlar ve tedaviler değişmektedir, alınan sonuçlarda şahsi farklılık göstermektedir.
Sendromsuz enerjik günleriniz olsun.
Size burada bir bilgi daha vereceğim kronik yorgunluk sendromu kayıtlarda bir düzensizlik (disorder) olarak geçmektedir. Her ne kadar bu söz Türkçe ye çevrilirken hastalık diye çevrilse de bu direk yanlışsız değildir. Zira hastalık tarifi, düzensizlik tarifinden biraz farklıdır. Düzensizlik, hastalıkta hem teşhis tıpkı vakitte tedavi vardır (literatürün kabul ettiği). Ancak düzensizlikte literatürün kabul ettiği net bir teşhis ya da net bir tedavi yoktur.
Bu sendromun teşhisini koyarken birçok şikâyet, fibromiyaljiden de vardır ve genelde hastalara fibromiyalji tanısı koyulur lakin kronik yorgunluk sendromu tek bir hastalıktan çok aslında sistematik pek hayli hastalığın bütünüdür diyebiliriz. Ayrıyeten çağımızda lyme tanısı ile birebir kefeye konsa da aslında biroldukça farklılıkları vardır.
Patofizyolojik olarak mitokondriyal meseleler bilhassa aminoasit ve nitrojen matebolizması başta olmak üzere lipit sistemi ve karbonhidrat metabolizmasındaki problemler çalışmalar ile ortaya konulmuştur, bağırsak florası sıkıntıları çalışmalarla ortaya konulmuştur.
-Kişin şikâyetleri
-Kullandığı ilaçlar
-Hayat stili uyku, gerilim, beslenme
-Ruhsal durumu kişinin teşhisinde pek büyük değer taşımaktadır.
Şayet üstte saydığımız semptomlardan kronik yorgunluk sendromu olduğunuzu düşünüyorsanız bu bahiste uzman bir doktora görünmenizde yarar var zira tedaviye ne kadar erken başlanırsa o kadar güzel sonuçlar alınır, ilerledikçe düzgünleşme oranı da düşmektedir.
KİMİ GÖRÜŞLER KRONİK YORGUNLUK SENDROMUNU 4 ALT KOLA AYIRMAKTADIR;
1-Kronik yorgunluk ve immün, disfonksiyon (CFIDS) bu kümede öteki şikâyetlerle birlikte laboratuvardan net olarak kan beyaz kürelerin düşüşü ve NK hücrelerinin düşüşü saptanmıştır.
2-Myaljik ensefolamyelit (ME) şikâyetlerde nörolojik sıkıntılar daha ağır basmaktadır. Biroldukça kişi benim de üstte belirttiğim üzere kronik yorgunluk sendormunu ve miyaljik, ensefalomyeliti tıpkı hastalık olarak görmektedir ancak biroldukca kesim de bu türlü ayırmaktadır.
3-Adrenal yorgunluk (azalmış ya da disfonksiyonel) , kortizol laboratuvar testleriyle ortaya konulabilir. Uyku bozuklukları gerilim üzere biroldukca niye adrenal yorgunluğa niye olabilir. Yalnızca bu mevzuyla alakalı detaylı bir yazım olacak.
4-Postural taşikardik sendrom (POTS) düşük tansiyon ve düşük nabız ile seyreden kardiyovasküler sıkıntılar olmaktadır, ve bu sonunda postural hipotansiyona niye olmaktadır. Postural, hipotansıyonda yatarken olağanken ayağa kalktığınızda tansiyon düşer.
***Birfazlaca görüş mitokondriyal, disfonksiyonu kronik yorgunluğun temel sebebi olarak görmektedir ve buna göre teşhis biçimleri geliştirmeye çalışmaktadırlar.
BAĞIRSAK FLORASI VE KRONİK YORGUNLUK SENDROMU
Yapılan bir çalışmada kronik yorgunluk sendromu olan şahıslarının birçoklarında irritable bağırsak sendromu görülmüş ve çalışmada ikisi tıpkı anda olan ve olmayan kronik yorgunluk sendromu hastaları farklı ayrı incelenmiş. Ve iki hastalık arsındaki temas da incelenmiş.
Kronik yorgunluk sendromu olan 50 hasta ile 50 sağlıklı kişinin gaita örnekleri ve kan kıymetleri karşılaştırılmış.
Gaita tahlilleri yapıldığında birtakım flora bakterilerinin kronik yorgunluk sendromu ile temaslı olduğu gösterilmiş. Bunlar;
1- Faecalibacterium
2- Roseburria
3- Dorea
4- Coprococcus
5- Clostridıum
6- Ruminococcus
7- Coprobacillus dur.
Öteki çeşitlerde de IBS ile eşlik edip etmemesine bakılırsa değişkenlik görülmüş. IBS ve kronik yorgunluk sendromu birlikte olan hastalarda alistipes düzeylerinin arttığı faecalibacterıum düzeylerinin azaldığı görülmüş bağırsak florasında.
IBS olmadan olan kronik yorgunluk sendromunda ise kimi bacteriodes düzeylerinde artış, bacteiodes, vulgatus düzeyinde azalma görülmüş.
Antiinflamatuar bakteri suslarında azalma ve proinflmatuar bakteri suslarında artma görülmüş emsal bir gaita tahlili çalışmasında. Yani bağırsak florası ile bu hastalıklar içinde önemli bir irtibat vardır.
Gaita tahlillerine bakılarak kişinin ileride kronik yorgunluk sendromu geçirip geçirmeyeceğine dair fikir vermek mümkün olabilir demektedir birtakım görüşler. Bunlarla alakalı laboratuvar testleri kullanılmaya başlanmıştır.
Buradan çıkaracağımız sonuç bağırsak florası dengesizlikleri mümkün kronik yorgunluğun altındaki en değerli niçinlerden biri olabilir. Lakin bu floral istikrar niye bozuluyor ona odaklanmak tekrar en kıymetlisi olabilir. Yani beslenme yanlışları kronik toksisite gerilim üzere niçinler.
KRONİK YORUNLUK TEDAVİSİ
Adım adım kronik yorgunluk tedavisinde neler yapabileceğimizden bahsedeceğiz.
Bireylerin tedavisinde temel mantık her kronik hastalıkta olduğu üzere alttaki niçinlere odaklanmaktır. Bu niçinler bireyden şahsa farklılık gösterebilir ve bir bireyde en önde odaklanılması gereken niye başkasında epeyce daha art sıralarda yer alabilir. Ancak temel olarak size adım adım bahsedelim bakalım neler yapmalıyız? Aslında size sayacağım bu sırayı benim öbür bütün yazılarımda da nazaranbilirsiniz zira tüm kronik hastalıklara yaklaşım bu sırayla olmalıdır benim görüşünce. Ve bu değişiklikleri yaparken de patofizyolojik ve sistematik olarak birfazlaca sistemi göz önünde bulundurmaktayım.
1-Diyet düzenlenmesi
2-Toksinlerden arınmak
3-Kronik gerilim idaresi
4-Hayat şekli değişiklikleri
5-İnflamasyona odaklanmak
6-Mikroplara odaklanmak
7-Eksik vitamin ve mineralleri tamamlamak
8- Ruhsal sisteme odaklanmak ruhsal ve bedensel travmaları çözümlemek
9- Duygusal ve niyet sel toksinlerden kurtulmak
Güzelleşme vakit alabilir ve bu yol güçlü bir yoldur lakin hoş sonuçlara ulaşmanız emek verirseniz mümkün.
1-DİYET DÜZENLENMESİ
Hakikat beslenme tüm kronik hastalıklarda en değerli adımlardan biridir. Yanlışsız diyet size hem iyileşmeniz için gerekli enzim ,mineral, fitokimyasal ve vitaminleri sunan tıpkı vakitte size ziyan veren ve inflamasyona niye olan besinlerden uzak bir diyettir. Sağlıklı biri hayat için bağırsak floramızı da destekleyecek biçimde ve sindirim sıkıntılarına niye olmayacak biçimde beslenmeliyiz.
Hastalarımda ve kendimde kronik hastalıkları yenerken en çok sonuç aldığım şey bitki yüklü beslenmedir. Yapılan biroldukca çalışma da göstermiştir ki bitki yüklü bir beslenme sağlıklı bir bağırsak mikrobiyatası için elzemdir. Beslenmenizde neredeyse tabağınızın yarısını sebzeler ve yeşillikler oluşturmalıdır.
Kronik yorgunluk sendromunda beslenme
Bir grafik üzerinde olacak:
Başlık günlük bir beslenme değil mi nasıl olmalı?
• %40 Sebzeler
• %15 Meyveler
• %15 Hayvansal besinler
• %10 Baklagiller
• %10 Glutensiz tahıllar
• %10 Yağlı tohumlar
Bu oranlar bireyden bireye değişebilir bunu bilhassa belirtmeliyim, bu yüzdeler kabataslak verilen oranlardır ve birçok hastada dağılımı konusunda değişiklik gösteriyor ancak en büyük çoğunluğa odaklanırsanız dünyada en çok kişiyi tedavi eden ve her türlü hastalıkta muvaffakiyet oranı bilimsel çalışmalarla da ortaya konulan “bitki bazlı beslenme “de oranlar böyledir. Ve yıllardır hastalarımda mucizevi sonuçları bu türlü almaktayım.
Hayvansal besin tercihlerimiz hür gezen organik yumurtalar balıklar ve merada otlanan hayvanların etleri olabilir lakin bu da beslenmemizde temeli değil yalnızca azamî %20lik bir kısmı oluşturmalıdır.
Meyveler baklagiller glutensiz tahıllar, yağlı tohumlar ise beslenmenizde hayvansal besinlerden önde olmalıdır.
Besin intoleransları burada tahminen de en epey dikkat edilmesi gereken noktalardan biri olabilir zira neredeyse tüm kronik hastalıkların altında intolerans tablosu bulunmaktadır.
bir müddet gluten ve süt mamüllerinizi ömrünüzden çıkarmanızı ve eliminasyon diyeti yapmanızı öneririm. Eliminasyon diyeti ile alakalı detaylı yazı paylaşacağım.
Uzun vadeli açlıkların bu tip hastalara uygun olmadığı bilhassa belirtilmektedir. Güç metabolizmasındaki bozukluklardan dolayı o yüzden intermittan fasting ve açlıklar hastaların metabolizmaları düzeltilmeden asla ancak asla önerilmez bu hastalarda.
Kâfi su tüketimi sağlıklı bir hücresel işlev ve detoksifikasyon için şayet olmazsa olmazdır. Toplumda ki hastalıkların bir kısmı kâfi su tüketimi sağlandığında önemli oranda azalabilir. Burada dikkat etmek istediğim bir bahis var zerzevat ve meyvelerdeki su olağan sudan daha aktif ve enerjiktir hücre ortasında. Kronik susuzluk hadiselerinde genelde zerzevat suları içmelerini ve meyve su formunda değil yiyerek bunu direk yemelerini söylüyorum.
2-TOKSİNLERDEN ARINMAK
Detoksifikasyon ile alakalı detaylı bir yazımız olacak lakin burada özetlemek gerekirse bahsedelim. Beden olağanda kendi detoksifikasyonunu kendi her gün her an yapmaktadır lakin kronik toksin yükümüz artarsa ve detoksifikasyon sistemlerin çalışmasını önleyen sistematik birtakım durumlar oluşursa( enfeksiyon vitamin mineral eksiklikleri gerilim vb.) toksinleri yeteri kadar atamayacağız ve bedenimizde biriken toksinler dokulara giderek buralarda hasar oluşturarak birfazlaca hastalık ve semptoma yol açacaklardır.
Detoksifikasyonun birinci kuralı çevresel toksinleri azaltmaktır. Maruz kaldığımız her türlü kimyasalı elemine etmektir. Toksinler bedenimize ağız yoluyla, nefes yoluyla ya da cildimizden temas yoluyla gelmektedir. Birinci basamak toksinlerden uzaklaşmak ve yaşamımzıdaki tüm toksin etkenlerden uzaklaşmak olmalıdır. İleri olaylarda medikal detoks halinde gerekli vitamin ve mineralleri başlayarak kişinin detoksifikasyon sistemlerini desteklemek ve detoksun 3 fazını desteklemek değerlidir.
3-KRONİK STRESS İDARESİ
Gerilim hastalıklar için adeta bir paradoks üzeredir. Gerilim hastalıklara yol açar hastalıklar gerilimse. En sonunda da olan size olur. Beden HPA hipotalamus, pituer adrenal aksı bozulur, adrenal yorgunluk oluşur. Bu bahisle alakalı da detaylı bir yazımız olacak burada yapılacak birinci şey gerilime niye olan etkenleri ortadan kaldırmak olacaktır. Bu işyerinizde bir sorun olabilir konutunuzda bir sorun olabilir ya da biroldukça dış etken olabilir. Biliyorum kolay değil bu söylemiş olduğim fakat gerilim devam ettiği sürece güzelleşmenin gerçekleşmesi pek mümkün değil.
Artık size bahsedeceklerim gerilimle başa çıkma tavsiyeleri;
-Sağlıklı uyku hem gerilimle başa çıkmak için değerlidir ancak hem de kronik yorgunluk sendromu tedavisinde en değerli yerlerden birini almaktadır. Kaliteli ve kâfi uyku biroldukça semptomu azaltabilir, sağlıklı çalışan bir bağışıklık sistemi için elzemdir. Karanlık lakin büsbütün zifiri karanlık, sessiz, teknolojik aletlerden uzak-uygun sıcaklıkta bir oda uykuya dalmak ve uykunun devamlılığını saplamak için değerlidir.
kimi vakit belli bir süre melatonin desteği göz önünde bulundurulabilir
-Kafanıza takılan ya da sizi gerilime sokan bir durumla karşılaştığınız anda ortamdan uzaklasın ve en az 15 dakika acık havada yürüyüş yapın. Döndüğünüzde gerilime niye olacak sorunun o kadar da büyük bir sorun olmadığını ya da bu gerilimle başa çıkabileceğinizi fark etme olasılığınız büyük.
-Gün ortasında yaptığınız 10-15 dakikalık meditasyon ve nefes idmanı molaları, yoga molaları çok faydalıdır
-Aynı anda birfazlaca işi yapmayı bırakın. Bu sizi hayli fazla gerilime sokacaktır. Her seferinde bir işi hallederek ilerlemek daha sağlıklı olacaktır.
-yaşamımızla alakalı en büyük meselelerden biri sanırım “meli, malı “ eki olabilir. Yani kendimize daima sunu yapmalıyım bunu yapmalıyım bu bu biçimde olmalı bu türlü olmalı formunda kurduğumuz cümleler aslında pek sıhhatsizdir. Gayelerimiz olabilir ve bunlar için efor gösterebiliriz fakat kendimizi muhakkak kalıplara sokmak ve bunlara delice odaklanmak tahminen de çevresel gerilimlerden daha fazla etkilemektedir bizleri.
4-HAYAT BİÇİMİ DEĞİŞİKLİKLERİ
Biz hareket etmek için yaratılmış varlıklarken vakit içinde hepimiz kapalı duvarlar gerisindeki işlere mahkum olduk buna ben de dâhil maalesef. O yüzden hareketimizi arttırmak bir lüks değil bir gereklilik bizim için. İşyerinde çalışırken bile orta ara kalkıp hareket etmeniz, mümkünse açık havada hareket etmeniz çok değerlidir. Hareket etmek kan akısını arttırır ve bu detoksifikasyonunuzun düzgün olması hücrelerin oksijenlenmesi için pek kıymetlidir. Hareket etmek bedeninizde daha keyifli hissetmenizi sağlayacak endorfinleri salgılatır, bağışıklığınızı yükseltir.
Fakat burada dikkat etmeniz gereken epey değerli bir şey var kronik yorgunluk sendromunda sizi zorlayacak hareketler ve fazla idman şikâyetlerinizi pek arttırabilir. O yüzden sıradan hareketlerle başlamak hatta spor olarak yoga pilates ve epeyce yavaşça tempolu yürüyüşleri denemek ve spor müddetlerini kısa müddetlerden başlayıp giderek arttırmak pek değerlidir.
Uyku saatlerinizi düzgün aralıklarda tutmak ömür üslubu değişikliklerinden tahminen de en değerlisidir. Hastalarıma dediğim üzere saat 22.00, 24.00 içinde uyumanız önerilir.
Ekran ve bilgisayar karısındaki mühletleri kısa tutmanız pek kıymetlidir. Teknolojik aletlerin yaydığı frekans ve bozucu alan hastalıklarınızı çok etkileyecektir.
Olabildiği kadar tabiata çıkmanız değerlidir. Bilhassa deniz kenarı, şelale kenarı orman üzere alanlarda bulunmak sizleri çokça negatif iyonlara maruz bırakacaktır. Bu negatif iyonlar sıhhatiniz için çok kıymetlidir. Bir öbür yazımızda bu bahisten da detaylı bahsedeceğiz.
5-İNFLAMASYONA ODAKLANMAK
Burada kronik inflamasyonun şimdi tüm hastalıkların altındaki temel niçinlerden biri olduğundan bahsetmekte yarar var. Bu mevzuyla alakalı çok detaylı bir yazım olacak. Fakat bilhassa size bahsetmek istediğim burada özetlemek gerekirse bu inflamasyonun altında da öbür saydığımız unsurlar bulunmaktadır aslında beslenme gerilim uyku toksinler vb.
6-MİKROPLARA ODAKLANMAK
Mikrop teorileri tıp tarihinin gerek akut gerek ise kronik hastalıklarda başını en epey karıştıran ve nerdeyse de en epeyce araştırmaların yapıldığı konulardan biri olmuştur. Akut hastalıklarda altta bir mikrop virüs bakteri parazit olduğu çabucak kabul görse de kronik hastalıklara yaklaşımda yıllardır daima geri planda tutulmuştur. Ben yıllardır bu husus üzerinde pek araştırıyor ve okuyorum zira kendi kronik hastalığım olan lupusu uygunlaştırmak için çok çalışmış ve araştırmış olduğum için birinci gündeme ağır biçimde geldiği senelerdan beri bu mevzunun yakın takipçisiyim.
Öncelikle şunu belirteyim kronik hastalıkların altında mikropların yattığı teorisi hala tartışılmakta ve çalışmalar her gecen gün artmaktadır. Ancak en son çalışmalar artık bize net göstermektedir ki bedenimizde mikroplar artık sanıldığı üzere bizlere direk saldırıp hastalık yaratmamaktadır yani doku ve hücrelerde çoğalıp bağışıklığı etkileyen başka niçinler niçiniyle 8stres eksiklikler beslenme vb. ) bağışıklık düştüğünde akına geçmektedirler ve çoğalarak semptomlar oluşturmaktadırlar. Birden fazla immün sistemin kâfi çalışırken bile hücre ortasında meselelere yol açıp mitokondriyal disfonksiyonlara niye olabilir EBV, HHV6 üzere birden fazla ise direk immün sistem baskılanmasını kendi yapmaktadır. Üzerine en epey çalışmalar yapılan virüslerimiz EBV yani (EBSTEİN BARR) virüsüdür. Onun haricinde öbür herpetik aile virüsleri hakkında da çalışmalar her geçen gün artmaktadır. Onun haricinde streptekok üzere bakteriler ve bartonella babesisa üzere parazitlerin ve birfazlaca mikrobun çalışmaları her gecen gün artmaktadır. Kronik hastalıkları olan insanlarda bu mikropları saptamak çok zordur ve çalışmaları en epey zorlayan kısım da sanırım budur. Lakin her gecen gün artık saptanamayan mikroplar ismiyle kronik hastalıklar altındaki en büyük problemlerin mikroplar olduğu görüşü yaygınlaşmaktadır. Antibiyotikler ve antiviral, antiparaziter casusların hepsi bu mikroplara tesir edememektedir zira bu tiplerin adaptasyonu çok gelişmiştir. Bilimsel literatürdeki birfazlaca çalışmayı da alttaki kaynakça link kısmına bırakmaktayım. Bu mikropların tedavisi de immün sistemi toparlayarak bu mikropları elemine etmek olacaktır lakin bu çok uzun bir yol olabilir. Onlara karsı agresif bir savaştan çok vakit içinde yavaş yavaş bedenden temizlemek akılcı olan yol üzere görünmektedir. Kronik yorgunluk sendromunda kuşkulu mikroplar EBV Iyme bakteri-q fever bakteri ,CMV HHV6, enterovirus, parvovirus B19 biçimindedir
-Bu mikropların elemine edilmesinde naturopatların çoğunlukla tercih ettiği casuslar fitoterapik casusları kullanmak mikroplara karsı benim en sevdiğim prosedür.
7-EKSİK VİTAMİN VE MİNERALLERİ TAMAMLAMAK
İşte burada en kıymetli noktalardan biri kişinin eksiklerine laboratuvar analizleri kadar semptomlarına hakim olarak da yaklaşmak zira vitamin ve mineral eksikliklerinde birçok vakit kan ve başka laboratuvar analizleri bize işlevsel eksiklikleri göstermekten aciz. Hem laboratuvar analizleri tıpkı vakitte kişinin semptomları göz önünde bulundurularak tedavi planlanmalıdır ve gerekli eksiklikler evvel beslenme ile dayanak olunmalı beslenmenin eksik kaldığı yerde gerekli supplementler başlanmalıdır.
-Bir daha sonraki kısmımız kronik yorgunluk sendromunda eksiklikler ve supplementler konusunda size bilgi verecek.
8 ve 9. Unsurlarla alakalı detaylı bir kısım gelecek lakin sunu belirtmek gerekir ki kişi ruhsal sisteme odaklanmadığında ve vücudunu yoran ve yıpratan duygusal ve niyet sel toksinlerden arınmadıkça hastalıklarından tam manasıyla kurtulamaz. Kimi hastalarda bu 2 unsur daha evvel saydığımız tüm niçinlerden daha değerlidir.
Kronik yorgunlukta şahsa bütüncül bir pencereden yaklaştığınızda
Ayrıyeten bu sistemlere dokunmak için kullanabileceğimiz tamamlayıcı tıp formları ve başka birtakım sistemler bulunmaktadır.
-Akupunktur
-Homeopati
-Nöral terapi
-Ozon tedavi
-Nefes antrenmanları
-Yoga
-Reiki
-Masaj
-Hamam sauna
-Aromaterapi
-PEMF tedavileri (pulsed, electomagnetic field machines )
bunların şahsa, muhtaçlığına göre eklenmesi tedaviye pek faydalı olmaktadır.
-Psikoterapi bilişsel davranış terapisinin kronik yorgunluk tedavisindeki aktifliği birfazlaca çalışma ile ortaya konmuştur.
Lakin kişinin temelde altta yatan meselelerine odaklanılması ve hangi yol yolak bozuk ise ona yönelmesi, tıpkı vakitte hayat usulünde değişiklikler yapılması gerekmektedir. Bu da şahıstan bireye farklılık gösterilmektedir pekala kronik yorgunluk sendromunda
Kullanabileceğimiz, supplementler ve fitoterapik casuslar nelerdir?
1-KEDİOTU (VALERİAN)
600-900 mg kedi otu ekstratı % 0.4 valerinik asit biçiminde standartize edilmiş yatmadan 1 saat evvel kullanılabilir. Daha uygun bir uyku uyumanızı sağlar ve yorgunluğu azaltır tesiri için en az 2 ay kullanmanız gerekir.
2-MEYAN KÖKÜ EKSTRATI
Düşük tansiyon durumlarında gücünüzü arttırmak için ve adrenal sisteme dayanak vermek için kullanılabilir. İçindeki antiinflamtuar bileşikler sodyum düzeyini kanda yükseltir ve tansiyonun artmasına yol açar. Günde 500 mg 2-3 defa kullanılabilir.
3-SİBİRYA GİNSENG
Yorgunluğa yardım edebilir adrenal sistemi destekleyebilir yapılan bir çalışmada orta düzeydeki yorgunluk yasayan bireylerden 4 ay boyunca nizamlı Sibirya ginsengi kullanan olayların plaseboya nazaran daha az yorgunluk yaşadığı görülmüştür. Lakin ileri derece yorgunlukta aktifliği görülmemiştir maalesef 400 500 mg standartize ekstra kullanılabilir. Diyabet ve yüksek tansiyonlu hastalarda kullanımda dikkat edilmelidir. Aksam saatlerinde kullanılması önerilmez uykuya tesir edebileceği için.
PANAX GİNSENG (AMERİCAN GİNSENG)
Günde 100 -200 mg iki defa alınabilir. Diyabet ve Yüksek tansiyonda dikkatli kullanmak gerekebilir. İmmün sistemi çok desteklediği birkaç çalışmadan gösterilmiştir.
4-GİNKO
Konsantrasyon ve farkındalığı arttırabilir beyinde kan akısını arttırır antioksidan tesiri yardımıyla kasları oksitadtif ziyandan korur ve kas ağrılarını azaltabilir 80-120 mg günde iki kere kullanılabilir standartize edilmiş %24 flavonoids ve %6-%7 terpen, lakton içeren tentür olmalıdır.
5-KOENZİM Q10
Kronik yorgunluk sendromunda kâfi ATP üretiminde düşünce olabilir. ATP üretimi düşünceliyse da pek yorgun hissedersiniz ve koenzim q10 daha fazlaca ATP üretmenizi dayanaklar coq10 ATP üretim de bakılırsav alır. bununla birlikte bir antioksidandır ve bağışıklığı ve kasları takviyeler. Yapılan bir çalışmada 155 hastaya koenzim q10 kullandırılmış ve bu hastaların antrenman yapma yetenek ve güçlerinin arttığı
görülmüş. Üstte bahsetmiş olduğumiz üzere idman kronik yorgunluk sendromlu hastalar için tam bir kabus olabilir, koenzim q 10 üzerine bu hususta diğer çalışmalar da var ve hepsinin temeli güç üretimi üzerine yani ATP kaide sevgilim. Günlük 100 mg kullanım olarak başlanabilir gerekliyse hekiminizle birlikte doz artısı yapabilirsiniz.
6-ESANSİYEL YAĞ ASİTLERİ
Kronik yorgunluk sendromu olan hastalarda esansiyel yağ asitleri pek düşük bulunmuş,
Bu hususta çalışmaları olan küme 3 supplement üzerine balık yağı, evening primrose oil ve keten tohumu yağı. Önerilen doz kullanması ya 2 gram balık yağı ile 2 gram keten tohumu yağı kombini ya da 2 gram balık yağı ile 2 gram evening primrose oil kombini formundadır.
7-MELATONİN
Uyku kalitesini arttırabilir ve antioksidan tesiri niçiniyle çok faydalı olabilir. Kronik yorgunluk üzerine kullanması ile alakalı net çalışmalar çabucak hemen yoktur.Günde 3 mg kullanılabilir yatmadan evvel
8-ALTIN KÖK (RHODİOLA ROSEA)
Yapılan bir çalışmada vardiyalı çalışan tabiplerin bilişsel ve fikir kabiliyetlerinde yüksek aktiflik sağladığı gösterilmiştir.100-200 mg günde 2-3 kere alınabilir. Tesir için en az 2 ay kullanılması önerilir. Adrenal sistemi dengelemede ve güç üretiminde vazife alır. Ashwaganda üzere bir adaptojen olduğu için itimatla kullanılabilir. pek sevdiğim fakat güç bulunan başka bir fitoterapik casus maalesef.
9-SCHİSANDRA BERRY
Antioksidan ve antiinflamatuardı. Diyabet hastaları tedavisinde bile kullanılabilir. Adrenal yorgunluğa bilhassa âlâ gelebilir. Günde 500-1000 mg ekstra 2 defa kullanılabilir.
10-KORDİSEPS MANTARI (CORDYCEPS SİNENSİ)
Tablet formları daha yaygın bulunmaktadır günde bir iki defa 80 mg içilebilir ancak dozla alakalı net bir görüş yoktur. Adrenal sistemi çok desteklemektedir.
11-NADH
Yapılan bir çalışmada günlük 10 mg nadh kullanması plaseboya karşı şikâyetleri önemli oranda azaltmış. Seratonin istikrarında de faydalı olduğu düşünülmektedir. Günde 20 mg güne 1 kere kullanılabilir.
12-MAGNEZYUM
Kronik yorgunluk sendromunda yaşanan semptomların birçoklarının sebebi magnezyum eksikliği olabilir yapılan çalışmalarda ise magnezyumun plaseboya üstünlüğü biroldukça defa ortaya konmuş ayrıyeten kronik yorgunluğa en çok esik eden hastalıklardan biri de fibromiyalji olduğu için magnezyum formlarından malat formunu göz önünde bulundurmakta yarar var. Bilhassa malat formunu önermekteyim
13- L KARNİTİN
Kas metabolizmasındaki ve hücresel güç metabolizmasındaki nazaranvi değerlidir. Eksikliği güç düşüklüğü ve yorgunluk yapabilir kas ağrıları yapabilir. Yapılan çalışmalarda kronik yorgunluk hastalarının serum asetil karnitin düzeylerinin çok düşük olduğunu bulmuştur. Asetil karnitin, l karnitin oranından da önemli bir artma görülmüştür. L karnitin suplementasyonu kronik yorgunluk sendromu olan hastalarda faydalı olabilir. 500 mg günde 1-3 sefer alınabilir.
14-L GLUTAMİN
Bağırsak florasını yapılandırmak ve kortizol düzeylerini dengelemek için kullanılıabilir.
15- FOLİK ASİT
Serum folat düzeyi aslında serobrospinal sıvıdaki folat düzeyinin bir göstergesi olabilir. Ve düşük folat düzeyleri ve folat eksikliği beyin işlevlerinde sorun yapabilir. Depresyona tesir edebilir
16-B12
Biroldukca yolakta değerli nazaranvi bulunmaktadır kronik yorgunlukta ki aktifliğinin eritrosit anormalilerini önlemesi olarak görülmüş. Hidroksikobalamin ya da metilkobalamin kullanması uygundur siyanokbalamin kullanmayınız.
17-DİĞER B VİTAMİNLERİ
Kronik yorgunluk sendromu olan hastaların kanında düşük oranda riboflavin, tiamin, pridoksin bulunmuş ve bunları destek etmenin hastaların şikâyetlerini rahatlatmakta tesirli olabileceği ortaya sürülmüştür.
18-C VİTAMİNİ
C vitamini eksikliği yorgunluk depresyona niye olabilir. İmmün sistemi desteklemek ve eritrosit anormalilerini düzenlediği için C vitamin takviyelerinin kronik yorgunluk sendromunda faydalı olduğu düşünülmektedir. Çalışmalardaki dozlar genelde iv dozlar 15 gr ve günlük 1-3 gram oral C vitamini dozlarıdır. Ayrıyeten adrenal sistemi de desteklemektedir C vitamini.
19-SODYUM (TUZ)
Kronik yorgunluğu olan hastaların bir kısmında nörolojik hipotansiyon görülmektedir bunun temel sebebi de tuz ( SODYUM ) tüketiminin toplumda epey fazla kısıtlanmasıdır. Bu olayların tuz tüketimlerini makul ölçüde arttırmaları faydalı olmaktadır.
20-ÇİNKO
Çinko eksikliği immün sistem düşüklüğü yapabilir yorgunluk ve kas ağrılarına niye olabilir ve toplumda çok yaygındır. Çinko supplementasyonu kas kordinasyonun sağlanmasında ve ağrıların giderilmesinde magnezyum ile birlikte göz önünde bulundurmalıdır.
21-L TRİPTOFAN
Yapılan çalışmalarda kandaki l triptofan düzeylerinin kronik yorgunluk sendromu hastalarında %80lere varan oranda düştüğü gözlenmiş. Triptofan düzeylerinin düşüşü beyin seratonin düzeylerinin azalmasına yol açar triptofan seratoninin öncüsüdür ve bu da his durum meselelerine niye olabilir. Düşük tirptofan düzeyleri depresyona niye olabilir. Triptofan suplemantasyonunun kronik yorgunluk sendromlarında tesirli olup olmayacağı çabucak hemen net ortaya konmamıştır ancak triptofandan varlıklı spirullina üzere kaynaklarla beslenmek çok faydalı olabilir.
22-DHEA
Adrenal bezlerden salgılanan temelde ve az oranda da yumurtalık ve testislerden salgılanan bir hormondur. Ve daha bedende öbür steroid hormonlara çevrilir östrojen ve progesteron üzere. His durum halinizde ve uyku kalitenizde de rol oynar. Çalışmalar gösteriyor ki kornik yorgunluk sendromu olan hastalarda dhea düzeyleri abnormallik göstermektedir. Dhea destekleri labaratuar analizleri ile net eksinlik tanısı konulmadan asla önerilmez. Ve dhea destek kullanması kesinlikle bir hekim tarafınca takip edilmelidir.
23-SİNDİRİM ENZİMLERİ
Sindirimi düzenlemek ve temel problemleri çözerken sindirime takviye vermek emelli kullanılabilir
24 -BETA KAROTEN
Antioksidan tesirinden dolayı kullanılabilir
25- ASHWAGANDA
İşte benim gözdeme geldik. Açıkçası kendisi Türkiye de üretilmiyor ve temin edilmesi sıkıntı bir destek ancak en hoş sonuçları veren de kendisi zira o bir adaptojen yani böbrek üstü bezleri onarırken bedeni yormuyor. Anksiyete ve yorgunlukta pek tesirlidir. Yapılan bir çalışmada günlük 250 mg ashwaganda kullanılır kronik yorgunluk sendromu olan haftalarda güç düzeylerini %79 oranında arttırmış!
26- D RİBOZ
Hücrelerdeki güç metabolizması için kullanılabilir. Günde 2-3 sefer 5 gr kullanılabilir.
27- 5 HTP
Anksiyete semptomları için ve seratonin istikrarı için kullanılabilir. Uyku kalitesini düzeltir ve ayrıyeten seratonin düzeyi arttıkça ağrının da azalması muhtemeldir.100 mg günde 2-3 defa alınabilir.
28- OREGANO OİL (KEKİK YAĞI)
Antimikrobiyal casus olarak pek tesirlidir. 1 ay kullanıp orta ara kesilmesinde yarar vardır. 500 mg günde 3-4 defa kullanılabilir.
29- D VİTAMİNİ
Vitamin D eksikliği önemli yorgunluk ve immün sistem problemlerine yol açabilir. Kan D vitamini düzeyini 60-80 civarında tutmakta yarar vardır.
30- PROBİYOTİK
Yanlışsız suşlar içeren probiyotikler bağırsak florasına dayanak verebilir. Bu bahisteki araştırmalara hala devam etmektedir.
KLASİK ÇİN TIBBINA NAZARAN
Kronik yorgunluk sendromu niçinleri klasik Çin tıbbına göre şöyledir
-Uyku yin eksikliği
-Böbrek yin eksikliği
-Böbrek yang eksikliği
-Öz eksikliği. Bunlara Çin tıbbı tedavileri biçiminde odaklanmak da hastalara faydalı olabilir. Maalesef çabucak hemen bu bahiste bir deneyimim bulunmadığı için sizlere daha fazla detay veremeyeceğim fakat denenebilir niye olmasın?
AYUVERDAYA NAZARAN
Ayuverdik yaklaşımda sindirim sistemini düzenlemek ve kronik toksinlerden arınmak yatar bu sendromda.
Ayuverdik casuslar ashwaganda, amla, ,bala ,triphala, lomatium kullanılabilir. Kendileri kimi vakit benim en sevdiğim fitoterapik casuslar olabilyorlar ve kişiyi toksinlerden temizlemek her vakit birinci yaklaşım açım olmaktadır ayuverdadaki üzere.
Unutulmamalıdır ki kronik yorgunluk sendromu ile alakalı ağır çalışmalar hala devam etmektedir bu sendroma tam olarak neyin niye olduğu ve tam nasıl tedavi edileceği birçok vakit büyük bir sis perdesi. Lakin bütünsel yaklaşımla kişinin semptomlarına ve patofizyolojiye odaklandığınızda epey hoş sonuçlar görülmektedir, şahsen biroldukça hastam hayatlarına bir daha kavuşmuştur lakin unutmamak gerekir ki şahsa bakılırsa semptomlar ve tedaviler değişmektedir, alınan sonuçlarda şahsi farklılık göstermektedir.
Sendromsuz enerjik günleriniz olsun.