Domatesin artırım yolculuğu! Fiyat yükselişi adım adım izlendi 1 kilogram Domates ne kadara mal ediliyor, üreticinin elinden ne kadara çıkıyor? Personellik, ambalaj, işletme, vergi, nakliye, hamaliye masrafları ve kâr eklendiğinde tüketicinin karşısına çıkan Fiyat etiketi gerçekçi mi yoksa tezgâhlarda oyun mu var? Dünyaya ihraç edilen Antalya domatesinin seyahati farklı noktalarda yüzlerce dönüm üzerine konseyi çağdaş ve klasik seralarda başlıyor. Üretici, farklı kaide ve şartlarda farklı cinste domates üretimi yapıyor. Domates deyince biz tek bir çeşit domates varmış üzere algılıyoruz lakin onlarca çeşit domates farklı fiyatlarda üretiliyor ve tüketicinin sofrasına sunuluyor. Klasik diye tabir edilen domatesin kilogramının üreticiden çıkış fiyatı 4.5 TL (24.09.2021 tarihi itibariyle). Üretici elindeki domatesi hale gdolayıp komisyoncuya teslim ediyor. İşte fiyat seyahati bu noktadan daha sonra başlıyor…
ADIM ADIM FİYATLAR NASIL DEĞİŞİYOR
biçimde FİYATLAR NASIL DEĞİŞİYOR? (KİLOGRAM)
Personellik: 20 kuruş
Ambalajlama: 1 TL
İşletme masrafları: 40 Kuruş
Vergiler(Hal rüsumu): 4 Kuruş
Bu girdiler eklendikten daha sonra 1 kilogram domatesin bedeli 6 lira 145 kuruşa yükseliyor. Bu domates İstanbul haline gönderilirse kilogram başında 30 kuruş nakliye girdisi ekleniyor. Bu haliyle Antalya domatesi İstanbul haline 6 lira 45 kuruşa giriyor. daha sonraki basamakta 15 kuruş hamaliye ve 30 kuruş kâr ekleniyor. Bu süreçte domatesin bedeli yaklaşık 6 lira 90 kuruşa ulaşıyor.
PAZARDA VE MARKETTE DOMATES KAÇ TL’DEN SATILIYOR?
Şayet eser pazara gidecekse mevcut fiyata yol, tezgâh kirası ve işçi masrafı olarak 50 kuruş ekleniyor. Pazarcı da esere ortalama 1 TL kâr bedeli koyuyor. Sonuç: Kısmından 4.5 TL’ye yiyeceğimiz Antalya domatesi pazar tezgâhında 8.395 TL’ye satışa sunuluyor.
Şayet domates marketlere gidecekse hesaplama farklı sistemle yapılıyor. İstanbul halinden 6.895 TL’ye çıkan domatese kâr, fire ve genel masraflar (Yüzde 30) ekleniyor. Bu da mevcut fiyatı ortalama 2 TL arttırıyor. Buna yüzde 8 KDV de eklenince Antalya domatesinin market tezgâhındaki ortalama satış fiyatı 9.68 TL’ye ulaşıyor.
HAREKET ARTINCA SAYI DA YÜKSELİYOR
“Ürün hareket ettikçe fiyatı artıyor” diyen Antalya Ticaret Borsası (ATB) İdare Heyeti Lideri Ali Çandır, Antalya domatesinin fiyat seyahatini Hürriyet’e şu biçimde kıymetlendirdi: “Sadece domates için değil, biroldukça eser için bu tablo geçerli. Piyasanın denetlenmesi şüphesiz kıymetli fakat kesin tahlil için sistemin tamamında temelden değişiklikler yapılmalı. En kıymetli şey piyasa şeffaf hale gelmeli. Şu anda biroldukça eser hal haricinde süreç görüyor. Bu büyük bir sorun. Ayrıyeten üretici Üretim için gerekli her şeyi hasat sonu vadeli alıyor. Bu da üretim maliyetini artırıyor. Bu sorunu fakat organize bir yapı ile çözebiliriz. Kamu, düzenlemeli, izlemeli, denetlemeli ve iyileştirmelidir.
YENİ MERKEZLER KURULSUN
Eser toplama, sürece, depolama ve nakliye süreçleri üretim merkezli kümelenmeyle yapılmalı. Biz istiyoruz ki üretici işe toplu tedarikle başlasın, standart ve planlı bir üretim yapsın ve pazarlasın. Bunun ortasında üretici bölgelerinde dünya standartlarında uygun bir biçimde satışa hazır bir hale getirilecek merkezler kurulsun. Komiteci, tüccar, market zincirleri online ortamda eseri ederinden alsın ve pazarlasın. Bunun için de kamu projelendirme ve finansmanını yapma bakılırsavlerini üstlensin. Yani bu merkezlerin konseyimi ve fonksiyonel bir halde yürütülmesinde inisiyatif alsın. Eser fiziki olarak bir kere hareket etsin, soğuk zincir bozulmadan yer değiştirsin.”
HERKES ŞİKÂYETÇİ
Gerek üretici gerek bu işin ticaretini yapanların da bu durumdan şikâyetçi olduğunu belirten Çandır, “Üretici daha fazla gelir elde etmek istiyor. Ancak üretim haricindeki katma kıymet yaratılan evrelerin hiç birinde yer almıyor, alamıyor. yıllardır komiteci ve tüccarlarla kurmuş olduğu bağ yardımıyla üretim için emeğini koyuyor lakin çoklukla işin maliyet kısmında olamıyor” diye konuştu.
ARTIŞLARIN ÖNLENMESİ İÇİN DAL TEMSİLCİLERİNDEN 8 UNSURLUK TEKLİF
1- Dalın girdi maliyetlerini, rakip ülkelerin muadil gerçek girdi fiyatlarıyla uyumlu hale getirmeliyiz.
2- Ziraî tedarik sistemini devletin düzenleyeceği bir platform üzerinden ortaklaşa karşılayacak hale dönüştürmeliyiz.
3- Daldaki kayıpları ve verimsizlik kaynaklarını minimize edecek bir bedel zinciri kurgulamalı ve uygulamalıyız. Bunun için devlet, muhakkak üretim merkezlerinde üretici örgütler vasıtasıyla hasat, sürece ve depolama üniteleri oluşturmalıdır. Soğuk zincir lojistiği bu bedel zinciri ile bütünleşik çalışmalıdır.
4- Ziraî takviyeler; en az bir dönem, ortalama üç dönemlik planlamayla önce açıklanmalı ve her dönem başında işin yapılma oranına nazaran ödenmeye başlanmalıdır.
5- Örtüaltı ve meyve üretimi üzere özellikli üretim faaliyetlerinin yapısına uygun destekleme siyasetleri uygulanmalıdır. Tarım yerleri odunsuz ve tam muhafaza altına alınmalı, mevcut hazine yerleri kesimde en az 5 yıllık deneyime sahip üreticilere uygun şartlarla kullandırılmalıdır.
6- Yaş meyve zerzevat dalı başta olmak üzere ziraî eser ticaretinde kayıtlı olmaya, şeffaflığa ve izlenebilirliğe özel değer verilmelidir. bu biçimdece spekülatif ve manüpilatif faaliyetlerin önüne geçmek mümkün olur.
7- Hal Kayıt Sistemi, bölümün ticaretinde yüklü değere sahip olmalıdır. Mevcut durumda bu oran yaklaşık yüzde 30 civarındadır ve piyasayı aktifleştirmek bakımından yetersizdir.
8- Kesimin ticaretindeki kayıtlılık ve şeffaflık; kapsayıcı ve yüklü yeni bir hal maddesiyle sağlanmalıdır. Buna bakılırsa haller paha zinciri ve tedarik zinciriyle entegre çalışmalıdır. Yani bu anlayışla hal sayısı üretim ve tüketim bölgeleri yüklü olarak mevcut duruma nazaran arttırılmalıdır. Başka taraftan kayıtlılığı ve şeffaflığı artırabilmek için e-fatura uygulaması ile hal bildirimleri uyumlu hale getirilmelidir.
TARLADAN MARKETE YAŞANAN YÜKSELİŞ
KAYNAK: HÜRRİYET
ADIM ADIM FİYATLAR NASIL DEĞİŞİYOR
biçimde FİYATLAR NASIL DEĞİŞİYOR? (KİLOGRAM)
Personellik: 20 kuruş
Ambalajlama: 1 TL
İşletme masrafları: 40 Kuruş
Vergiler(Hal rüsumu): 4 Kuruş
Bu girdiler eklendikten daha sonra 1 kilogram domatesin bedeli 6 lira 145 kuruşa yükseliyor. Bu domates İstanbul haline gönderilirse kilogram başında 30 kuruş nakliye girdisi ekleniyor. Bu haliyle Antalya domatesi İstanbul haline 6 lira 45 kuruşa giriyor. daha sonraki basamakta 15 kuruş hamaliye ve 30 kuruş kâr ekleniyor. Bu süreçte domatesin bedeli yaklaşık 6 lira 90 kuruşa ulaşıyor.
PAZARDA VE MARKETTE DOMATES KAÇ TL’DEN SATILIYOR?
Şayet eser pazara gidecekse mevcut fiyata yol, tezgâh kirası ve işçi masrafı olarak 50 kuruş ekleniyor. Pazarcı da esere ortalama 1 TL kâr bedeli koyuyor. Sonuç: Kısmından 4.5 TL’ye yiyeceğimiz Antalya domatesi pazar tezgâhında 8.395 TL’ye satışa sunuluyor.
Şayet domates marketlere gidecekse hesaplama farklı sistemle yapılıyor. İstanbul halinden 6.895 TL’ye çıkan domatese kâr, fire ve genel masraflar (Yüzde 30) ekleniyor. Bu da mevcut fiyatı ortalama 2 TL arttırıyor. Buna yüzde 8 KDV de eklenince Antalya domatesinin market tezgâhındaki ortalama satış fiyatı 9.68 TL’ye ulaşıyor.
HAREKET ARTINCA SAYI DA YÜKSELİYOR
“Ürün hareket ettikçe fiyatı artıyor” diyen Antalya Ticaret Borsası (ATB) İdare Heyeti Lideri Ali Çandır, Antalya domatesinin fiyat seyahatini Hürriyet’e şu biçimde kıymetlendirdi: “Sadece domates için değil, biroldukça eser için bu tablo geçerli. Piyasanın denetlenmesi şüphesiz kıymetli fakat kesin tahlil için sistemin tamamında temelden değişiklikler yapılmalı. En kıymetli şey piyasa şeffaf hale gelmeli. Şu anda biroldukça eser hal haricinde süreç görüyor. Bu büyük bir sorun. Ayrıyeten üretici Üretim için gerekli her şeyi hasat sonu vadeli alıyor. Bu da üretim maliyetini artırıyor. Bu sorunu fakat organize bir yapı ile çözebiliriz. Kamu, düzenlemeli, izlemeli, denetlemeli ve iyileştirmelidir.
YENİ MERKEZLER KURULSUN
Eser toplama, sürece, depolama ve nakliye süreçleri üretim merkezli kümelenmeyle yapılmalı. Biz istiyoruz ki üretici işe toplu tedarikle başlasın, standart ve planlı bir üretim yapsın ve pazarlasın. Bunun ortasında üretici bölgelerinde dünya standartlarında uygun bir biçimde satışa hazır bir hale getirilecek merkezler kurulsun. Komiteci, tüccar, market zincirleri online ortamda eseri ederinden alsın ve pazarlasın. Bunun için de kamu projelendirme ve finansmanını yapma bakılırsavlerini üstlensin. Yani bu merkezlerin konseyimi ve fonksiyonel bir halde yürütülmesinde inisiyatif alsın. Eser fiziki olarak bir kere hareket etsin, soğuk zincir bozulmadan yer değiştirsin.”
HERKES ŞİKÂYETÇİ
Gerek üretici gerek bu işin ticaretini yapanların da bu durumdan şikâyetçi olduğunu belirten Çandır, “Üretici daha fazla gelir elde etmek istiyor. Ancak üretim haricindeki katma kıymet yaratılan evrelerin hiç birinde yer almıyor, alamıyor. yıllardır komiteci ve tüccarlarla kurmuş olduğu bağ yardımıyla üretim için emeğini koyuyor lakin çoklukla işin maliyet kısmında olamıyor” diye konuştu.
ARTIŞLARIN ÖNLENMESİ İÇİN DAL TEMSİLCİLERİNDEN 8 UNSURLUK TEKLİF
1- Dalın girdi maliyetlerini, rakip ülkelerin muadil gerçek girdi fiyatlarıyla uyumlu hale getirmeliyiz.
2- Ziraî tedarik sistemini devletin düzenleyeceği bir platform üzerinden ortaklaşa karşılayacak hale dönüştürmeliyiz.
3- Daldaki kayıpları ve verimsizlik kaynaklarını minimize edecek bir bedel zinciri kurgulamalı ve uygulamalıyız. Bunun için devlet, muhakkak üretim merkezlerinde üretici örgütler vasıtasıyla hasat, sürece ve depolama üniteleri oluşturmalıdır. Soğuk zincir lojistiği bu bedel zinciri ile bütünleşik çalışmalıdır.
4- Ziraî takviyeler; en az bir dönem, ortalama üç dönemlik planlamayla önce açıklanmalı ve her dönem başında işin yapılma oranına nazaran ödenmeye başlanmalıdır.
5- Örtüaltı ve meyve üretimi üzere özellikli üretim faaliyetlerinin yapısına uygun destekleme siyasetleri uygulanmalıdır. Tarım yerleri odunsuz ve tam muhafaza altına alınmalı, mevcut hazine yerleri kesimde en az 5 yıllık deneyime sahip üreticilere uygun şartlarla kullandırılmalıdır.
6- Yaş meyve zerzevat dalı başta olmak üzere ziraî eser ticaretinde kayıtlı olmaya, şeffaflığa ve izlenebilirliğe özel değer verilmelidir. bu biçimdece spekülatif ve manüpilatif faaliyetlerin önüne geçmek mümkün olur.
7- Hal Kayıt Sistemi, bölümün ticaretinde yüklü değere sahip olmalıdır. Mevcut durumda bu oran yaklaşık yüzde 30 civarındadır ve piyasayı aktifleştirmek bakımından yetersizdir.
8- Kesimin ticaretindeki kayıtlılık ve şeffaflık; kapsayıcı ve yüklü yeni bir hal maddesiyle sağlanmalıdır. Buna bakılırsa haller paha zinciri ve tedarik zinciriyle entegre çalışmalıdır. Yani bu anlayışla hal sayısı üretim ve tüketim bölgeleri yüklü olarak mevcut duruma nazaran arttırılmalıdır. Başka taraftan kayıtlılığı ve şeffaflığı artırabilmek için e-fatura uygulaması ile hal bildirimleri uyumlu hale getirilmelidir.
TARLADAN MARKETE YAŞANAN YÜKSELİŞ
KAYNAK: HÜRRİYET