COVID-19 Pandemisi Endemi mi Oluyor? Endemi Nedir, Pandemiden Ne Farkı Var? COVID-19 pandemisinin üçüncü yılına giriyoruz ve dürüst olmak gerekirse, hepimizin bundan bıktığını söylemek yanlış olmaz. Bu anlaşılabilir bir durum; hastalığın kendisiyle başa çıkmak zorunda kalmayan şanslı azınlık bile aylarca süren çeşitli karantina ve sokağa çıkma yasaklarından geçmek zorunda kaldı.
Ancak artık sık sık karşımıza çıkan haberlerde daima bir umut olduğunu görüyoruz. “Pandemi, endemi haline geliyor” haberlerinden bahsediyoruz. Kimi hükümetlere ve yorumculara bakılırsa, pandemi neredeyse bitti. Bunun yerine yeni bir çağa gidiyoruz: COVID-19 endemisi çağı.
Pekala fakat bu tam olarak ne manaya geliyor? COVID artık bir sorun değil mi? Yoksa tüm bunlar yalnızca temenni mi?
Endemi Ne Demek, Ne Manaya Geliyor?
Hem “endemi” tıpkı vakitte “pandemi” bilimsel olarak tanımlanmış tabirlerdir ve ortalarındaki farkın ne olduğu değerlidir. Aşina olduğumuzla başlayalım: Pandemi…
Dünya Sıhhat Örgütü (WHO), yayılımı dünya çapında ve üstel olarak denetimden çıktığında ve arttığında, bir hastalığı pandemi olarak ilan eder. Temel olarak pandemi, bir salgındaki hadise sayısının daima artmasıdır.
Endemi ise, bu dalgalanmaya sahip değildir. Soğuk algınlığı üzere her yerde de olabilir, sıtma üzere bir bölgeye has de olabilir. Lakin hadise sayıları ekseriyetle daima birebir düzeyde kalır. Bu da gelecek için kestirim edilebilir olduğu manasına gelir.
Bu yüzden dikkat edilmesi gereken birinci nokta şudur: Beşerler COVID-19’un endemik hale geldiğinden bahsettiklerinde, söylemiş oldukleri şey, her ne sebeple olursa olsun olay sayılarının istikrara kavuşmasını öngördükleridir.
Pekala lakin bugün için bunu söylemek ne kadar gerçek olur?
COVID-19 Pandemiden Endemiye Geçti mi?
“Endemi”, istikrarlı bir enfeksiyon oranına sahip bir hastalığı tabir ediyorsa, COVID’in şu anda bu tanıma uyduğunu söylemek biraz güç. Viroloji doçenti Stephen Griffin, The Guardian’a verdiği demeçte, “Yakında rastgele bir vakitte endemiye ulaşacağımız fikri, birkaç hafta boyunca muazzam derecede patlayıcı bir büyüme yaşadığımız gerçeğine biraz aykırı görünüyor” diyor.
ABD, iki hafta evvel şimdiye kadarki en yüksek COVID-19 hastaneye yatış sayısını gördü ve dünyadaki sıhhat sistemleri, çok bulaşıcı Omicron varyantının niye olduğu olaylardaki son artışa ayak uydurmak için uğraş ediyor. DSÖ Avrupa’nın kıdemli acil durum nazaranvlisi Dr. Catherine Smallwood, 11 Ocak’ta bir basın brifinginde şunları söylemişti: “Endemiklik açısından hala bir yolumuz var. Endemisite, her şeydilk evvel, virüsün öngörülebilir düzeylerde istikrarlı sirkülasyonunun ve potansiyel olarak bilinen ve öngörülebilir salgın bulaşma dalgalarının olduğunu var iseyar. Daha evvel endemikmiş üzere davranmaya başlamamamız gerekiyor. Yalnızca virüsün kendisi endemikmiş üzere davranıyor.“
İngiltere’deki Warwick Üniversitesi’nden Lawrence Young ise, New Scientist’e “Aslında endemiye yakın bir yerde olduğumuzu düşünmüyorum. Fakat çabucak hemen o noktada değiliz” dedi.
Endemisitenin ne olduğunu anlamak kadar, ne olmadığını anlamak da kıymetli. Örneğin çiçek hastalığı endemiktir, çocuk felci endemiktir, Lassa ateşi endemiktir ve sıtma endemiktir. Lakin bir endeminin tehlikeli olmadığı üzere bir sonuca varmak mümkün değildir.
Ve bir pandeminin endemiye dönüşmesi, hastalığın ortadan kalktığı manasına da gelmez. Soğuk algınlığına niye olabilen koronavirüslerden biri olan OC43 endemiktir. Fakat sadece Birleşik Krallık’ta bile, her gün yaklaşık 45.000 kişiyi tesirler.
COVID-19 Endemi Olacak mı?
Pekala COVID endemi olacak mı? Tahminen… Ancak ne vakit olacağını, hatta olup olmayacağını söylemek için çabucak hemen erken. Endemiye geçiş çoklukla yalnızca geçmişe bakıldığında görülür ve biroldukça uzmana göre şu anda hala fazlaca uzaktayız.
bir hayli uzman, virüs yayılmaya devam ederken ve potansiyel olarak gelişiyorken, bilhassa de aşılanmamış dünyanın büyük kısmında virüsü endemik olarak etiketlemek için epey erken olduğu konusunda hemfikir. DSÖ’nün sık sık işaret ettiği üzere, “aşı eşitliği pandeminin sonunu hızlandıracaktır.” Aşı eşitsizliği ise bu süreci uzatıyor.
özetlemek gerekirsesı, şu anda gördüğümüz şey, 2022’ye girerken, endeminin yakınından bile geçmiyor. Öylece ardımıza yaslanıp istikrarlı bir bulaşma oranı nazaranmiyoruz. Olay sayıları daima olarak dalgalanmaya devam ediyor. Hala büyük ölçüde belirsizliğe sahibiz, hala çok süratli gelişen bir virüsümüz var ve yeni zorluklar ortaya çıkarıyor. vakit içinde pandemi nitekim de endemiye dönüşebilir. Lakin buna 2022’de kesin olacak gözüyle bakmak da pek kolay değil.
Ancak artık sık sık karşımıza çıkan haberlerde daima bir umut olduğunu görüyoruz. “Pandemi, endemi haline geliyor” haberlerinden bahsediyoruz. Kimi hükümetlere ve yorumculara bakılırsa, pandemi neredeyse bitti. Bunun yerine yeni bir çağa gidiyoruz: COVID-19 endemisi çağı.
Pekala fakat bu tam olarak ne manaya geliyor? COVID artık bir sorun değil mi? Yoksa tüm bunlar yalnızca temenni mi?
Endemi Ne Demek, Ne Manaya Geliyor?
Hem “endemi” tıpkı vakitte “pandemi” bilimsel olarak tanımlanmış tabirlerdir ve ortalarındaki farkın ne olduğu değerlidir. Aşina olduğumuzla başlayalım: Pandemi…
Dünya Sıhhat Örgütü (WHO), yayılımı dünya çapında ve üstel olarak denetimden çıktığında ve arttığında, bir hastalığı pandemi olarak ilan eder. Temel olarak pandemi, bir salgındaki hadise sayısının daima artmasıdır.
Endemi ise, bu dalgalanmaya sahip değildir. Soğuk algınlığı üzere her yerde de olabilir, sıtma üzere bir bölgeye has de olabilir. Lakin hadise sayıları ekseriyetle daima birebir düzeyde kalır. Bu da gelecek için kestirim edilebilir olduğu manasına gelir.
Bu yüzden dikkat edilmesi gereken birinci nokta şudur: Beşerler COVID-19’un endemik hale geldiğinden bahsettiklerinde, söylemiş oldukleri şey, her ne sebeple olursa olsun olay sayılarının istikrara kavuşmasını öngördükleridir.
Pekala lakin bugün için bunu söylemek ne kadar gerçek olur?
COVID-19 Pandemiden Endemiye Geçti mi?
“Endemi”, istikrarlı bir enfeksiyon oranına sahip bir hastalığı tabir ediyorsa, COVID’in şu anda bu tanıma uyduğunu söylemek biraz güç. Viroloji doçenti Stephen Griffin, The Guardian’a verdiği demeçte, “Yakında rastgele bir vakitte endemiye ulaşacağımız fikri, birkaç hafta boyunca muazzam derecede patlayıcı bir büyüme yaşadığımız gerçeğine biraz aykırı görünüyor” diyor.
ABD, iki hafta evvel şimdiye kadarki en yüksek COVID-19 hastaneye yatış sayısını gördü ve dünyadaki sıhhat sistemleri, çok bulaşıcı Omicron varyantının niye olduğu olaylardaki son artışa ayak uydurmak için uğraş ediyor. DSÖ Avrupa’nın kıdemli acil durum nazaranvlisi Dr. Catherine Smallwood, 11 Ocak’ta bir basın brifinginde şunları söylemişti: “Endemiklik açısından hala bir yolumuz var. Endemisite, her şeydilk evvel, virüsün öngörülebilir düzeylerde istikrarlı sirkülasyonunun ve potansiyel olarak bilinen ve öngörülebilir salgın bulaşma dalgalarının olduğunu var iseyar. Daha evvel endemikmiş üzere davranmaya başlamamamız gerekiyor. Yalnızca virüsün kendisi endemikmiş üzere davranıyor.“
İngiltere’deki Warwick Üniversitesi’nden Lawrence Young ise, New Scientist’e “Aslında endemiye yakın bir yerde olduğumuzu düşünmüyorum. Fakat çabucak hemen o noktada değiliz” dedi.
Endemisitenin ne olduğunu anlamak kadar, ne olmadığını anlamak da kıymetli. Örneğin çiçek hastalığı endemiktir, çocuk felci endemiktir, Lassa ateşi endemiktir ve sıtma endemiktir. Lakin bir endeminin tehlikeli olmadığı üzere bir sonuca varmak mümkün değildir.
Ve bir pandeminin endemiye dönüşmesi, hastalığın ortadan kalktığı manasına da gelmez. Soğuk algınlığına niye olabilen koronavirüslerden biri olan OC43 endemiktir. Fakat sadece Birleşik Krallık’ta bile, her gün yaklaşık 45.000 kişiyi tesirler.
COVID-19 Endemi Olacak mı?
Pekala COVID endemi olacak mı? Tahminen… Ancak ne vakit olacağını, hatta olup olmayacağını söylemek için çabucak hemen erken. Endemiye geçiş çoklukla yalnızca geçmişe bakıldığında görülür ve biroldukça uzmana göre şu anda hala fazlaca uzaktayız.
bir hayli uzman, virüs yayılmaya devam ederken ve potansiyel olarak gelişiyorken, bilhassa de aşılanmamış dünyanın büyük kısmında virüsü endemik olarak etiketlemek için epey erken olduğu konusunda hemfikir. DSÖ’nün sık sık işaret ettiği üzere, “aşı eşitliği pandeminin sonunu hızlandıracaktır.” Aşı eşitsizliği ise bu süreci uzatıyor.
özetlemek gerekirsesı, şu anda gördüğümüz şey, 2022’ye girerken, endeminin yakınından bile geçmiyor. Öylece ardımıza yaslanıp istikrarlı bir bulaşma oranı nazaranmiyoruz. Olay sayıları daima olarak dalgalanmaya devam ediyor. Hala büyük ölçüde belirsizliğe sahibiz, hala çok süratli gelişen bir virüsümüz var ve yeni zorluklar ortaya çıkarıyor. vakit içinde pandemi nitekim de endemiye dönüşebilir. Lakin buna 2022’de kesin olacak gözüyle bakmak da pek kolay değil.