Patron aşı olmayan çalışanı işten çıkarabilir mi? Pandemi ile uğraşta en değerli silah aşı. Lakin aşı olmayı kabul etmeyenlerin sayısı da az değil. Artışa geçen hadiselerle ‘acaba yeniden kapanma olur mu?’ sorusu her insanın aklını meşgul ederken, aşı olmak istemeyen vatandaşları aşı olmaya ikna etmek için de yeni adımlar atılıyor.
Patronun aşı olmayan çalışanlarını işten çıkarıp çıkaramayacağına dair tartışmalar da toplumsal medyada tekrar alevlendi. Uzman isimler mevzu hakkında kıymetli açıklamalarda bulundu.
KANUN BOŞLUĞU OLUŞTU
Avukat Selin Erkaymaz:
Kanun koyucu, patronun haklı niçinle fesih hakkını İş kanunu 25. Hususta düzenlemiştir. Bu unsura nazaran patronun sıhhat sebeplerine dayalı haklı fesih niçinleri mevcuttur. Patron, personelin tedavi edilemeyecek yahut işyerinde çalışmasının sakınca yaratacak hastalıklarında – Sıhhat Kurulunca saptanmak kaydıyla – iş kontratını mühletin bitimini yahut bildirim mühletini beklemeksizin fesih hakkına sahiptir.
ötürüsıyla kanun koyucu hem çalışana tıpkı vakitte patrona sıhhat sebeplerine bağlı olarak haklı fesih imkânı sunmuştur. Mevcut yasal düzenlemenin yanında Covid-19 salgınına karşı önleyici önlem olarak geliştirilen aşının bulunmasıyla bir arada yeni hukuksal meseleler ortaya çıkmış, bireylerin aşı olmaktan imtina etmesi karşısında bir kanun boşluğu oluşmuştur.
SALGININ YARATTIĞI TEHLİKE ELBET
Bir emekçinin aşı olmaktan imtina etmesi halinde patrona iş akdini feshetmede haklı niye oluşturmayıp; sadece iş akdini geçerli niçinle fesih yetkisi tanıdığını düşünüyoruz. Zira emekçinin ve patronun sıhhat sebeplerine bağlı bu hakları yanında iş ömründe birey ve kamu sıhhatinin korunması açısından gerek Anayasa’da gerekse kanunlarda emredici yükümlülükler mevcuttur.
Covid-19 salgınının bulaşıcılığı ve tüm bireyler için yarattığı tehlike kuşkusuzdur. ötürüsıyla patron, çalışanları ve müşterileri ismine gerekli önlemleri almakla yükümlü olacaktır. Bu mevzuda; 6331 Sayılı İş Sıhhati Ve Güvenliği Kanunu, Patron İle Çalışanların vazife Yetki Ve Yükümlülükleri başlığı altında düzenlendiği 4. unsurunda: “İşveren, çalışanların işle ilgili sıhhat ve güvenliğini sağlamakla yükümlü olup bu çerçevede…” kararıyla patronun çalışanlarının sıhhatinin korunmasıyla ilgili yükümlülüklerini belirtmiştir.
EMEKÇİNİN İŞ HAYATINDAKİ YÜKÜMLÜLÜKLERİ
Personelin iş omurundaki yükümlülükleri açısından ele alındığında ise 6331 Sayılı İş Sıhhati Ve Güvenliği Kanunu çalışanların yükümlülüklerini 19. Madde’de düzenlemiştir. Hususa göre: ”Çalışanlar, iş sıhhati ve güvenliği ile ilgili aldıkları eğitim ve patronun bu bahisteki talimatları doğrultusunda, kendilerinin ve hareketlerinden yahut yaptıkları işten etkilenen öbür çalışanların sıhhat ve güvenliklerini tehlikeye düşürmemekle yükümlüdür.”
ötürüsıyla Covid-19 önlemleri kapsamında aşı olmayan personel bununla birlikte iş sıhhatini da tehlikeye düşürmeme yükümlülüğünü ihlal etmiş de kabul edilebilir. Patronun iş hayatında sıhhat ve güvenliğin korunmasıyla ilgili yükümlülüğü ve bulaşıcı hastalıklara karşı önlem hedefli geçerli fesih hakkı bir ortada değerlendirildiğinde; emekçinin Covid-19’a karşı gerekli önlemleri almaması, ötürüsıyla başka çalışanlar açısından tehlike oluşturması patron için geçerli fesih sebebi oluşturacak; emekçinin patrona karşı işe iade davası açma yolu kapanmış olacaktır. Lakin kelam konusu fesih patrona haklı niçinle fesih hakkı tanımayacağından personelin iş kontratı kapsamındaki tazminat haklarının patron tarafınca verilmesi gerekecektir.
Özetle; patron, personelin aşı olmaması sebebiyle iş akdini İş Kanunu Unsur 25’e göre haklı niçine dayalı olarak feshedemez.
PATRON DÜRÜSTLÜK KURALINA UYGUN HAREKET ETMEK ZORUNDADIR
Patron, emekçiyi geçerli fesih hakkına ve çalışanlarını muhafaza sorumluluğuna dayanarak işten çıkarmak istiyorsa emekçi tarafınca iş hayatında yaratılan tehlikeyi ispatlamalıdır.
Bu kapsamda emekçinin başka çalışanlarla, müşterilerle temas halinde olup olmadığı, iş hayatındaki durumu, iş yerinin kapasitesi ve büyüklüğü göz önünde bulundurulabilir. Personelin işten çıkarılması için dürüstlük kuralı temel alınmalı, somut olay çerçevesinde personelin yarattığı tehlike kesin olmalıdır.
Tüm bunlar ve gibisi sebepler destek gösterildiği takdirde; emekçinin Covid-19 salgınına karşı aşı olmayı reddetmesiyle öteki çalışanlar ve iş hayatı bakımından tehlike oluşturduğu sebebiyle patron tarafınca geçerli fesih hakkı doğacaktır. Geçerli fesih hakkına sahip olan patron, çalışanın tazminatlarını ve bundan doğan haklarını ödeyerek emekçiyi işten çıkarma imkânına sahip olur.
YASAL BİR DÜZENLEME BULUNMUYOR
Avukat Kerem Olcayto:
Büyük bir holdingin aşı olmayan çalışanlarıyla yollarını ayıracağını ait haberlerin duyurması ile dünyada devam eden, şirketlerin çalışanlarına aşılama mecburiliği getirmesi, aşı olmayan çalışanların işten çıkarılmasına tarafındaki uygulamalara ait tartışmalara ülkemiz de dahil olmuş oldu.
Bu durumun birinci örneklerini Amerika’da gördük. CNN aşı olmadan ofiste çalışmaya başlayan çalışanlarını işten çıkarmıştı. Google da ofise dönecek çalışanlarına aşı zaruriliği getirmişti. Ardından Netflix ve Facebook da bilhassa ofis çalışanlarına yönelik zarurî aşı sonucu aldı.
Ülkemizde bulunan holdingin aldığı bu sonucun yürürlükte olan kanun, yönetmelik ve uygulamalar açısından ne üzere sonuç ve karşılıklılarının olabileceğini değerlendircek olursak biliyorsunuz ülkemizdeki devam eden aşılama faaliyetleri gönüllülük aslı üzerinden devam ettiriliyor. Yani aşı olup olmama tasarrufu vatandaşın tercihine bırakılıyor, mecburî aşılama ile ilgili hali hazırda yasal bir düzenleme bulunmuyor.
Hatta yakın geçmişte Anayasa Mahkemesi bebek ve çocuklara mecburî uygulanan aşılara ait yapılan müracaatları değerlendirip, mecburî aşıyı Anayasa’ya karşıt buldu ve hak ihlali sonucu verdi.
Mecburî aşılama için mevzuatta düzenleme yapılması gerektiğini de bir daha bu ihlal sonucunda kayda geçirdi. Bu açıklamalar ve yürürlükte olan kanunlar ışığında bakıldığında yalnızca personelin aşı olmayı reddettiği öne sürülen nedenine dayalı iş akdinin feshine yönelik uygulamalar hukuka terslik teşkil edecektir.
PERSONEL VE MÜŞTERİLERİN KORUNMASI PATRONUN SORUMLULUĞU
Başka taraftan bu durum işleyişte birtakım problemlerin ortaya çıkmasına niye olacaktır. Şöyle ki; patron, iş yerinde mecburî iş sıhhati ve güvenliği ile ilgili tedbirleri almakla mükelleftir. Yani personellerin ve müşterilerin korunması patronun sorumluluğundadır. Bu durum yasal bir zorunluluktur. Bu kapsamda patron, Covid-19’a karşı gerekli tüm tedbirleri iş yerinde alarak aşılama konusunda emekçilere gereken imkanı sağlamalıdır.
GEÇERLİ niçinE DAYALI FESİH OLARAK YAPILIR
Bu tedbirlere karşın bir ortada çalışma ve temas niçiniyle aşı olmaktan imtina eden çalışanların niye olacağı bulaş riski ve mümkün önemli sonuçları niçiniyle aşı olmayı reddeden çalışanın iş akdi iş güvenliği öne sürülen sebebi ile patron tarafınca feshedilebilir ve bu fesih geçerli niçine dayalı fesih olarak yapılır.
Bu fesihi patron haklı fesihten farklı olarak personelin personellik hakkından kaynaklı kıdem, ihbar tazminatı üzere haklarını çalışana ödeyerek yapar.
Ayrıyeten emekçinin Covid-19’a yakalanması, tedavi olmayı kabul etmeyip, karantinaya uymaması, aşı olmaması, iş yerinde çalışmasında bulaş durumu sebebi ile sakıncalı bir hal oluşturduğunun tespiti ve sıhhat konseyi raporu ile kanıtlanması halinde”, patron tarafınca haklı feshe dayanılarak tazminatsız işten çıkarılabilir.
KAYNAK: HÜRRİYET
Patronun aşı olmayan çalışanlarını işten çıkarıp çıkaramayacağına dair tartışmalar da toplumsal medyada tekrar alevlendi. Uzman isimler mevzu hakkında kıymetli açıklamalarda bulundu.
KANUN BOŞLUĞU OLUŞTU
Avukat Selin Erkaymaz:
Kanun koyucu, patronun haklı niçinle fesih hakkını İş kanunu 25. Hususta düzenlemiştir. Bu unsura nazaran patronun sıhhat sebeplerine dayalı haklı fesih niçinleri mevcuttur. Patron, personelin tedavi edilemeyecek yahut işyerinde çalışmasının sakınca yaratacak hastalıklarında – Sıhhat Kurulunca saptanmak kaydıyla – iş kontratını mühletin bitimini yahut bildirim mühletini beklemeksizin fesih hakkına sahiptir.
ötürüsıyla kanun koyucu hem çalışana tıpkı vakitte patrona sıhhat sebeplerine bağlı olarak haklı fesih imkânı sunmuştur. Mevcut yasal düzenlemenin yanında Covid-19 salgınına karşı önleyici önlem olarak geliştirilen aşının bulunmasıyla bir arada yeni hukuksal meseleler ortaya çıkmış, bireylerin aşı olmaktan imtina etmesi karşısında bir kanun boşluğu oluşmuştur.
SALGININ YARATTIĞI TEHLİKE ELBET
Bir emekçinin aşı olmaktan imtina etmesi halinde patrona iş akdini feshetmede haklı niye oluşturmayıp; sadece iş akdini geçerli niçinle fesih yetkisi tanıdığını düşünüyoruz. Zira emekçinin ve patronun sıhhat sebeplerine bağlı bu hakları yanında iş ömründe birey ve kamu sıhhatinin korunması açısından gerek Anayasa’da gerekse kanunlarda emredici yükümlülükler mevcuttur.
Covid-19 salgınının bulaşıcılığı ve tüm bireyler için yarattığı tehlike kuşkusuzdur. ötürüsıyla patron, çalışanları ve müşterileri ismine gerekli önlemleri almakla yükümlü olacaktır. Bu mevzuda; 6331 Sayılı İş Sıhhati Ve Güvenliği Kanunu, Patron İle Çalışanların vazife Yetki Ve Yükümlülükleri başlığı altında düzenlendiği 4. unsurunda: “İşveren, çalışanların işle ilgili sıhhat ve güvenliğini sağlamakla yükümlü olup bu çerçevede…” kararıyla patronun çalışanlarının sıhhatinin korunmasıyla ilgili yükümlülüklerini belirtmiştir.
EMEKÇİNİN İŞ HAYATINDAKİ YÜKÜMLÜLÜKLERİ
Personelin iş omurundaki yükümlülükleri açısından ele alındığında ise 6331 Sayılı İş Sıhhati Ve Güvenliği Kanunu çalışanların yükümlülüklerini 19. Madde’de düzenlemiştir. Hususa göre: ”Çalışanlar, iş sıhhati ve güvenliği ile ilgili aldıkları eğitim ve patronun bu bahisteki talimatları doğrultusunda, kendilerinin ve hareketlerinden yahut yaptıkları işten etkilenen öbür çalışanların sıhhat ve güvenliklerini tehlikeye düşürmemekle yükümlüdür.”
ötürüsıyla Covid-19 önlemleri kapsamında aşı olmayan personel bununla birlikte iş sıhhatini da tehlikeye düşürmeme yükümlülüğünü ihlal etmiş de kabul edilebilir. Patronun iş hayatında sıhhat ve güvenliğin korunmasıyla ilgili yükümlülüğü ve bulaşıcı hastalıklara karşı önlem hedefli geçerli fesih hakkı bir ortada değerlendirildiğinde; emekçinin Covid-19’a karşı gerekli önlemleri almaması, ötürüsıyla başka çalışanlar açısından tehlike oluşturması patron için geçerli fesih sebebi oluşturacak; emekçinin patrona karşı işe iade davası açma yolu kapanmış olacaktır. Lakin kelam konusu fesih patrona haklı niçinle fesih hakkı tanımayacağından personelin iş kontratı kapsamındaki tazminat haklarının patron tarafınca verilmesi gerekecektir.
Özetle; patron, personelin aşı olmaması sebebiyle iş akdini İş Kanunu Unsur 25’e göre haklı niçine dayalı olarak feshedemez.
PATRON DÜRÜSTLÜK KURALINA UYGUN HAREKET ETMEK ZORUNDADIR
Patron, emekçiyi geçerli fesih hakkına ve çalışanlarını muhafaza sorumluluğuna dayanarak işten çıkarmak istiyorsa emekçi tarafınca iş hayatında yaratılan tehlikeyi ispatlamalıdır.
Bu kapsamda emekçinin başka çalışanlarla, müşterilerle temas halinde olup olmadığı, iş hayatındaki durumu, iş yerinin kapasitesi ve büyüklüğü göz önünde bulundurulabilir. Personelin işten çıkarılması için dürüstlük kuralı temel alınmalı, somut olay çerçevesinde personelin yarattığı tehlike kesin olmalıdır.
Tüm bunlar ve gibisi sebepler destek gösterildiği takdirde; emekçinin Covid-19 salgınına karşı aşı olmayı reddetmesiyle öteki çalışanlar ve iş hayatı bakımından tehlike oluşturduğu sebebiyle patron tarafınca geçerli fesih hakkı doğacaktır. Geçerli fesih hakkına sahip olan patron, çalışanın tazminatlarını ve bundan doğan haklarını ödeyerek emekçiyi işten çıkarma imkânına sahip olur.
YASAL BİR DÜZENLEME BULUNMUYOR
Avukat Kerem Olcayto:
Büyük bir holdingin aşı olmayan çalışanlarıyla yollarını ayıracağını ait haberlerin duyurması ile dünyada devam eden, şirketlerin çalışanlarına aşılama mecburiliği getirmesi, aşı olmayan çalışanların işten çıkarılmasına tarafındaki uygulamalara ait tartışmalara ülkemiz de dahil olmuş oldu.
Bu durumun birinci örneklerini Amerika’da gördük. CNN aşı olmadan ofiste çalışmaya başlayan çalışanlarını işten çıkarmıştı. Google da ofise dönecek çalışanlarına aşı zaruriliği getirmişti. Ardından Netflix ve Facebook da bilhassa ofis çalışanlarına yönelik zarurî aşı sonucu aldı.
Ülkemizde bulunan holdingin aldığı bu sonucun yürürlükte olan kanun, yönetmelik ve uygulamalar açısından ne üzere sonuç ve karşılıklılarının olabileceğini değerlendircek olursak biliyorsunuz ülkemizdeki devam eden aşılama faaliyetleri gönüllülük aslı üzerinden devam ettiriliyor. Yani aşı olup olmama tasarrufu vatandaşın tercihine bırakılıyor, mecburî aşılama ile ilgili hali hazırda yasal bir düzenleme bulunmuyor.
Hatta yakın geçmişte Anayasa Mahkemesi bebek ve çocuklara mecburî uygulanan aşılara ait yapılan müracaatları değerlendirip, mecburî aşıyı Anayasa’ya karşıt buldu ve hak ihlali sonucu verdi.
Mecburî aşılama için mevzuatta düzenleme yapılması gerektiğini de bir daha bu ihlal sonucunda kayda geçirdi. Bu açıklamalar ve yürürlükte olan kanunlar ışığında bakıldığında yalnızca personelin aşı olmayı reddettiği öne sürülen nedenine dayalı iş akdinin feshine yönelik uygulamalar hukuka terslik teşkil edecektir.
PERSONEL VE MÜŞTERİLERİN KORUNMASI PATRONUN SORUMLULUĞU
Başka taraftan bu durum işleyişte birtakım problemlerin ortaya çıkmasına niye olacaktır. Şöyle ki; patron, iş yerinde mecburî iş sıhhati ve güvenliği ile ilgili tedbirleri almakla mükelleftir. Yani personellerin ve müşterilerin korunması patronun sorumluluğundadır. Bu durum yasal bir zorunluluktur. Bu kapsamda patron, Covid-19’a karşı gerekli tüm tedbirleri iş yerinde alarak aşılama konusunda emekçilere gereken imkanı sağlamalıdır.
GEÇERLİ niçinE DAYALI FESİH OLARAK YAPILIR
Bu tedbirlere karşın bir ortada çalışma ve temas niçiniyle aşı olmaktan imtina eden çalışanların niye olacağı bulaş riski ve mümkün önemli sonuçları niçiniyle aşı olmayı reddeden çalışanın iş akdi iş güvenliği öne sürülen sebebi ile patron tarafınca feshedilebilir ve bu fesih geçerli niçine dayalı fesih olarak yapılır.
Bu fesihi patron haklı fesihten farklı olarak personelin personellik hakkından kaynaklı kıdem, ihbar tazminatı üzere haklarını çalışana ödeyerek yapar.
Ayrıyeten emekçinin Covid-19’a yakalanması, tedavi olmayı kabul etmeyip, karantinaya uymaması, aşı olmaması, iş yerinde çalışmasında bulaş durumu sebebi ile sakıncalı bir hal oluşturduğunun tespiti ve sıhhat konseyi raporu ile kanıtlanması halinde”, patron tarafınca haklı feshe dayanılarak tazminatsız işten çıkarılabilir.
KAYNAK: HÜRRİYET