celikci
New member
Kanser her ne kadar ölümcül bir hastalık olarak bilinse de kanserden kurtulmak, hatta erken periyotta teşhis konmasıyla ondan kurtulmak ya da ona hiç yakalanmamak mümkündür. Bu da lakin korucu önlemlerin alınması ile gerçekleşebilir. Bu korucu önlemlerden bir tanesi de tarama biçimleridir. Bilhassa göğüs, kalın barsak, prostat ve serviks (rahim ağzı) kanserlerinde tarama biçimleriyle erken teşhis, kanser öncüsü lezyonlar saptanarak güzelleşme sağlanabilir. Dünya Sıhhat Örgütü (DSÖ), Amerikan Kanser Birliği (AKB) üzere bu bahisle ilgili biroldukca kuruluş bu tarama biçimlerinin uygulanmasının değerini vurgulamamaktadır. Örneğin her hanımın 45 yaşından daha sonra 1 yahut 2 yılda bir mammografi çektirmesinin göğüs kanserine bağlı vefatları büyük ölçüde azalttığı gösterilmiştir. bir daha prostat kanseri için sPSA (serbest Prostat Spesifik Antijen) ailesinde (baba, erkek kardeş, amca vs) prostat kanseri olan bireylerde 40 yaştan itibaren taranmasında fayda görülüyor. Aile hikayesi olmayan şahıslarda de 40 yaşında 1 kere, sonrasındasında da 45 yaşından daha sonra yılda 1 kere bakılması prostat kanseri erken teşhis te tedavisi için kıymetlidir. Misal durum serviks kanserleri için de geçerlidir. Pap smear testi birinci cinsel temastan daha sonraki 3 yıl ortasında yahut 21 yaşından büyük her bayanda 70 yaşına kadar duruma bakılırsa 1 yahut 3 yılda bir yenidenlamak gerekir. Bu tarama sırasında kanser öncüsü lezyonların teşhis ve tedavisiyle kanserden korunma yahut erken saptanmasıyla %100’e yakın sağkalım sağlanması mümkündür. Öteki bir değerli bahis da ülkemizde hayli berbata kullanılan, maalesef biroldukça sıhhat kuruluşunda kanser tarama testlerinin kullanılmasıdır. PSA haricinde CEA, CA19-9, CA15-3, CA125, AFP üzere tümör belirteçlerinin tarama testi için kullanılması epey yanlıştır. Bu testlerin negatif sonuç vermesi yanlış inanç hissine ve sonunda makus senaryolara niye olabileceği üzere yanlış müspet sonuçlar da gereksiz harcamalara ve kaygılara yol açacaktır.
Kolon ve rektum kanserleri için de misal bir durum kelam konusudur. Kolon ve rektum (Kolorektal) kanserlerin büyük bir kısmı (%85-90) barsaklarda oluşan poliplerden gelişir. Bilhassa sosyo-ekonomik seviyesi yüksek, Batı tipi ve liften yoksul besin ile beslenen, kabızlık sorunu yaşayan bireylerde barsak polipleri pek sık görülür. Batı ülkelerinde hiç bir yakınması olmayan 50 yaş civarındaki bireylerin %25-40’ında barsaklarında polip görülür. Ailesinde kanser hikayesi olanlarda yahut kendisinde kolit üzere risk faktörü bulunanlarda bu oran hayli daha fazladır. Bu polipler vakit içinde farklılaşarak evvel in situ dediğimiz hücre içi, vakit içinde da invaziv dediğimiz daha agresif oluşumlara dönüşebilir. Bu dönüşümde vakit faktörü kadar polipin çapı ve halinin de ehemmiyeti vardır. Ayrıyeten yaş artıkça, adenom sıklığı, sayı, displazi ve büyüklük de artmaktadır.
Adenomatöz polipler, 1 cm yahut daha büyük boyuta ulaşana kadar semptom vermezler. Hastalar çoklukla anemiye ilişkin halsizlik, yorgunluk yakınmaları yahut bariz kanama ile tabibe müracaat ederler. Villöz adenomalar, diyareye ve buna bağlı sıvı eksikliğine niye olabilir. Akut alt sindirim sistemi kanamaları, kabızlık, karın şişkinliği, barsak tıkanıklığı nadiren de olsa yapabilirler.
Polipleri (adenomları) görünüm olarak üçe (tubüler, tubulovillöz ve villöz) ayırıyoruz. Villöz adenomların kanserleşme riski tübüler olanlara nazaran 4 kat daha fazladır. Polipin boyutu da kansere dönüşüm açısından ehemmiyet taşımaktadır. 1cm altındaki poliplerde teşhisten daha sonraki birinci 5 yılda % 3, 10 yılda % 8, 20 yılda % 24 kanserleşme riski varken 3 cm.den büyük poliplerde 5 yılda kanser oluşma riski %30’dur. Polipten alınan biyopside de patolojik olarak değişimi gösteren displazinin derecesine bakılırsa de kanser riski değişmektedir. Şiddetli displazi gösteren poliplerde kanserleşme riski fazla iken kanserleşme müddeti de kısalmaktadır. Adenomdan kansere geçiş ortalama 7 yıldır, şiddetli displazi gösterenlerde bu 4 yıla düşmekte, yavaşça displazi gösterenlerde ise 10 yıla çıkmaktadır.
Polipleri saptamanın en düzgün formülü kolonoskopidir. Kolonoskopi ile poliplerin tedavisi ve kolorektal kanserlerin önlenmesi mümkündür. Kolonoskopi sedasyon anestezisi ile ağrısız ve günü birlik yatışla uygulanmaktadır. 1 gün evvel yapılacak barsak paklığı daha sonrasında basitçe uygulanmaktadır. Amerikan Kanser Birliği ve DSÖ hiç bir risk faktörü ve yakınması olmayan hastalarda 50 yaşında ve sorunu olmayanlarda denetim kolonoskopisi, kolonoskopide sorun yok ise 5 yılda bir kolonoskopinin yineını önermektedir. Kolonoskopide polip saptandığında polipin durumuna yahut kolonoskopiyi yapan doktorun tecrübesine nazaran ya birebir seansta ya da farklı bir seansta polip çıkartılarak patolojik incelemeye yollanır. kimi vakit yalnızca biyopsi alınır ve patolojik inceleme kararına göre ileri tedavi planlanır. Nadiren polipler kolonoskopik olarak çıkartılamayacak kadar geniş bir tabanla barsak duvarına yapışık olabilir, bu durumda da laparoskopik (kapalı) prosedür barsak ameliyatı yapılarak polipin çıkartılma durumu olabilir. Patolojik inceleme daha sonrası polipde berbat diferansiyasyon, lenf yahut damar tutulumu var ise, polipektomi hududunun içine 2 mm girmişse, barsağın daha derin katmanlarına inmişse, polip çıkartıldığı biçimde o barsak kısmı cerrahi olarak çıkartılır.
Güzel huylu polipler büsbütün çıkartıldıktan daha sonra evvel 2. yılda ve burada sorun yoksa 5 yılda bir kolonoskopik denetim yapılmalıdır. Poliplerin 5 yılda % 5-15 oranında yineladığı bilinmektedir. % 30-35 üzere sayılar da bildirilmiştir. Bu yüksek oranlar, kolonoskopi sırasında gözden kaçan adenomalara bağlı olabilir.
Önemli bir kolonoskopik takiple kolorektal kanserler oluşumunun %75-90 içinde azaltılabildiği bilinmektedir. bir daha kolonoskopi yardımıyla erken yakalanan kanserlerde 5 yıllık ömür da %95’in üzerindedir. Kolonoskopik takip haricinde kolorektal kanserlerden korunmanın yahut görülme riskini azaltmanın öbür yolları da vardır. DSÖ yapılan biroldukça bilimsel çalışmaya dayanarak, bireylerin ülkü kiloda olmalarının yaşı ne olursa olsun fizikî aktivite yapmalarının, kırmızı etten işlenmiş besin un ve şekerlerden uzak durmanın ve lifli diyet ile beslenmenin kolorektal kanser oranını azalttığını bildirmektedir. Lifli diyet, bitkisel yiyecekler ve karbonhidrat, adenom gelişmenine karşı esirgeyicidir. Düşük folat alınımı, yağ oranı yüksek diyet adenom riskini artırır. Bunun yanında sigara kullanması ve günde 1 bardaktan fazla alkol tüketilmesinin de kolorektal kanser haricinde birfazlaca kanserin oluşumunu artırdığı gösterilmiştir.
Kolonoskopi sırasında adenomlar haricinde hiperplastik yahut jüvenil polipler de görülebilir. Hiperplastik polipler en sık görülen tümör gelişme potansiyeli görülmeyen poliplerdir. Genelde 5 mm’den küçüktürler. Kolonoskopik incelemelerde % 5 oranında görülürler. Tüm minik boyuttaki poliplerin, % 50’sinden çoksını oluşturur. Fakat hiperplastik poliplerin de % 3’ünde adenomatöz transformasyon oluşur.
Jüvenil polipler ise çocuklarda görülen poliplerin % 95’ni oluştururlar. Saplı, düz, kiraz kırmızısı renginde poliplerdir. kimi vakit bizatihi küçülüp, atılabilir. Genelde, tek ve saplıdır. Büyüklüğü, birkaç milimetreden 1-2 cm kadar değişebilir. Tek olduklarında malign potansiyeli yoktur. Çok olduklarında kanser gelişme potansiyeli olduğundan takip edilmesi gerekir.
Kolon ve rektum kanserleri için de misal bir durum kelam konusudur. Kolon ve rektum (Kolorektal) kanserlerin büyük bir kısmı (%85-90) barsaklarda oluşan poliplerden gelişir. Bilhassa sosyo-ekonomik seviyesi yüksek, Batı tipi ve liften yoksul besin ile beslenen, kabızlık sorunu yaşayan bireylerde barsak polipleri pek sık görülür. Batı ülkelerinde hiç bir yakınması olmayan 50 yaş civarındaki bireylerin %25-40’ında barsaklarında polip görülür. Ailesinde kanser hikayesi olanlarda yahut kendisinde kolit üzere risk faktörü bulunanlarda bu oran hayli daha fazladır. Bu polipler vakit içinde farklılaşarak evvel in situ dediğimiz hücre içi, vakit içinde da invaziv dediğimiz daha agresif oluşumlara dönüşebilir. Bu dönüşümde vakit faktörü kadar polipin çapı ve halinin de ehemmiyeti vardır. Ayrıyeten yaş artıkça, adenom sıklığı, sayı, displazi ve büyüklük de artmaktadır.
Adenomatöz polipler, 1 cm yahut daha büyük boyuta ulaşana kadar semptom vermezler. Hastalar çoklukla anemiye ilişkin halsizlik, yorgunluk yakınmaları yahut bariz kanama ile tabibe müracaat ederler. Villöz adenomalar, diyareye ve buna bağlı sıvı eksikliğine niye olabilir. Akut alt sindirim sistemi kanamaları, kabızlık, karın şişkinliği, barsak tıkanıklığı nadiren de olsa yapabilirler.
Polipleri (adenomları) görünüm olarak üçe (tubüler, tubulovillöz ve villöz) ayırıyoruz. Villöz adenomların kanserleşme riski tübüler olanlara nazaran 4 kat daha fazladır. Polipin boyutu da kansere dönüşüm açısından ehemmiyet taşımaktadır. 1cm altındaki poliplerde teşhisten daha sonraki birinci 5 yılda % 3, 10 yılda % 8, 20 yılda % 24 kanserleşme riski varken 3 cm.den büyük poliplerde 5 yılda kanser oluşma riski %30’dur. Polipten alınan biyopside de patolojik olarak değişimi gösteren displazinin derecesine bakılırsa de kanser riski değişmektedir. Şiddetli displazi gösteren poliplerde kanserleşme riski fazla iken kanserleşme müddeti de kısalmaktadır. Adenomdan kansere geçiş ortalama 7 yıldır, şiddetli displazi gösterenlerde bu 4 yıla düşmekte, yavaşça displazi gösterenlerde ise 10 yıla çıkmaktadır.
Polipleri saptamanın en düzgün formülü kolonoskopidir. Kolonoskopi ile poliplerin tedavisi ve kolorektal kanserlerin önlenmesi mümkündür. Kolonoskopi sedasyon anestezisi ile ağrısız ve günü birlik yatışla uygulanmaktadır. 1 gün evvel yapılacak barsak paklığı daha sonrasında basitçe uygulanmaktadır. Amerikan Kanser Birliği ve DSÖ hiç bir risk faktörü ve yakınması olmayan hastalarda 50 yaşında ve sorunu olmayanlarda denetim kolonoskopisi, kolonoskopide sorun yok ise 5 yılda bir kolonoskopinin yineını önermektedir. Kolonoskopide polip saptandığında polipin durumuna yahut kolonoskopiyi yapan doktorun tecrübesine nazaran ya birebir seansta ya da farklı bir seansta polip çıkartılarak patolojik incelemeye yollanır. kimi vakit yalnızca biyopsi alınır ve patolojik inceleme kararına göre ileri tedavi planlanır. Nadiren polipler kolonoskopik olarak çıkartılamayacak kadar geniş bir tabanla barsak duvarına yapışık olabilir, bu durumda da laparoskopik (kapalı) prosedür barsak ameliyatı yapılarak polipin çıkartılma durumu olabilir. Patolojik inceleme daha sonrası polipde berbat diferansiyasyon, lenf yahut damar tutulumu var ise, polipektomi hududunun içine 2 mm girmişse, barsağın daha derin katmanlarına inmişse, polip çıkartıldığı biçimde o barsak kısmı cerrahi olarak çıkartılır.
Güzel huylu polipler büsbütün çıkartıldıktan daha sonra evvel 2. yılda ve burada sorun yoksa 5 yılda bir kolonoskopik denetim yapılmalıdır. Poliplerin 5 yılda % 5-15 oranında yineladığı bilinmektedir. % 30-35 üzere sayılar da bildirilmiştir. Bu yüksek oranlar, kolonoskopi sırasında gözden kaçan adenomalara bağlı olabilir.
Önemli bir kolonoskopik takiple kolorektal kanserler oluşumunun %75-90 içinde azaltılabildiği bilinmektedir. bir daha kolonoskopi yardımıyla erken yakalanan kanserlerde 5 yıllık ömür da %95’in üzerindedir. Kolonoskopik takip haricinde kolorektal kanserlerden korunmanın yahut görülme riskini azaltmanın öbür yolları da vardır. DSÖ yapılan biroldukça bilimsel çalışmaya dayanarak, bireylerin ülkü kiloda olmalarının yaşı ne olursa olsun fizikî aktivite yapmalarının, kırmızı etten işlenmiş besin un ve şekerlerden uzak durmanın ve lifli diyet ile beslenmenin kolorektal kanser oranını azalttığını bildirmektedir. Lifli diyet, bitkisel yiyecekler ve karbonhidrat, adenom gelişmenine karşı esirgeyicidir. Düşük folat alınımı, yağ oranı yüksek diyet adenom riskini artırır. Bunun yanında sigara kullanması ve günde 1 bardaktan fazla alkol tüketilmesinin de kolorektal kanser haricinde birfazlaca kanserin oluşumunu artırdığı gösterilmiştir.
Kolonoskopi sırasında adenomlar haricinde hiperplastik yahut jüvenil polipler de görülebilir. Hiperplastik polipler en sık görülen tümör gelişme potansiyeli görülmeyen poliplerdir. Genelde 5 mm’den küçüktürler. Kolonoskopik incelemelerde % 5 oranında görülürler. Tüm minik boyuttaki poliplerin, % 50’sinden çoksını oluşturur. Fakat hiperplastik poliplerin de % 3’ünde adenomatöz transformasyon oluşur.
Jüvenil polipler ise çocuklarda görülen poliplerin % 95’ni oluştururlar. Saplı, düz, kiraz kırmızısı renginde poliplerdir. kimi vakit bizatihi küçülüp, atılabilir. Genelde, tek ve saplıdır. Büyüklüğü, birkaç milimetreden 1-2 cm kadar değişebilir. Tek olduklarında malign potansiyeli yoktur. Çok olduklarında kanser gelişme potansiyeli olduğundan takip edilmesi gerekir.