Geçen hafta Isparta ve Niğde’de yaşanan ağır elektrik kesintilerine şahit olduk.
Vatandaşlar soğukların ağır olduğu bir devirde günlerce elektriksiz kaldılar.
Isparta’da bir vatandaşımız soğuktan donarak öldü maalesef. Öldü.
Yetkililer merhumun soğuktan değil, kalp krizi niçiniyle vefat ettiğini deklare etti.
Kıymetli okur gerçeklerin er geç ortaya çıkmak üzere bir özelliği vardır. Gazeteci Hürmet Öztürk merhumun vefat raporuna ulaştı ve vefatın gerçek sebebini deklare etti: “donmaya bağlı kalp krizi.”
Mevt raporuna nazaran merhumun birden çok beden bölgesi donmuş. Donmuş.
Medeniyetin ve değişen teknolojinin geldiği bu çağda; kar yağışı niçiniyle evvel saatlerce yollar kapanıyor, daha sonra da günlerce elektrikler kesiliyor. İnanılır üzere değil.
Bu uzun elektrik kesintilerinden kaçınmak mümkün müydü?
Kaçınılmadıysa ne olacak pekala?
Gelin bir bakalım.
İŞLETME HAKKI EVRESİ
Pahalı okur, olan biteni anlamak için evvela elektrik dağıtım işini yakından tanıyalım.
Türkiye’nin elektrik dağıtım monopolü bir vakit içinder kamu işletmesi tarafınca yönetiliyordu.
Elektrik dağıtım monopolü evvela Türkiye genelinde 21 bölgeye ayrıldı. Türkiye Elektrik Dağıtım Şirketinin (TEDAŞ) iştiraki olarak, her bir dağıtım bölgesi için farklı bir elektrik dağıtım şirketi (EDAŞ) kuruldu. 2008 yılından daha sonra hızlandırılan ihaleler sonucunda 21 bölgedeki şirketlerin payları özel kesime devredildi.
(Hükümet bu ihalelerden yaklaşık 13 milyar dolar gelir elde etti.)
İşin özünde şirketler 30 yıl müddetle 21 bölgedeki dağıtım şebekesinin işletme hakkını bölüm aldı.(Değerli okur kamuoyunda bu metoda özelleştirme denilmekle birlikte işin teknik ismi işletme hakkının evresidir. Bu fark kıymetli sonuçlar doğuruyor.)
Sistemin işleyişine bakılırsa özel dal mevcut sistemi alacak, güzelleştirme yatırımları yapacak, kontrat müddeti sonunda bunları işler ve çalışır vaziyette devlete iade edecektir. Kontratların mühleti olağan koşullar altında 30 yıldır. (Kıymetli okur sizlerin de fazlaca uygun bildiği üzere bu coğrafyada ihale daha sonrası koşullar ekseriyetle biricik özel bölümün lehine süratli halde değişebiliyor.)
Sistemi tanıdıktan daha sonra şu parmak çocuk sorusunu soralım. EDAŞ’ler sorumlu oldukları düzgünleştirme yatırımlarını gereğince yapıyorlar mı?
Kıymetli okur az evvel bu şirketlerin TEDAŞ’ın iştirakleri olduğunu söylemiştim.
PEKALA TEDAŞ NEREDE DURUYOR? HAKİKATEN NEREDE?
TEDAŞ kamu işletmesi olarak bu 21 bölgedeki tesislerin sahibidir. Dağıtım tesislerinin sahibi olarak, düzgünleştirme yatırımlarındaki gelişmeleri ve dağıtım şebekesinin performansını denetlemekle bakılırsavlidir.
Sayıştay’ın Güç ve Alışılmış Kaynaklar Bakanlığı 2018 yılı Kontrol Raporundan öğreniyoruz ki TEDAŞ bu kontrol işini layıkıyla yerine getirmiyormuş. Bu niçinle Sayıştay şu öneriyi yapmış:
“Mevcut 21 elektrik dağıtım şirketinin, bulgumuzda bahsedilen mevzuat kapsamında yılda en az bir sefer kontrolünün yapılması ve TEDAŞ tarafınca hazırlanan kontrol raporlarının Bakanlığa sunulması ve bakanlığın Güç Piyasası Düzenleme Kurumuna (EPDK) göndermesi ve Konseyin ilgili mevzuat kapsamında raporu değerlendirip sonuçlandırılması sağlanmalıdır.”
Bunu burada bırakalım ve fikri takibe devam edelim.
Sayıştay’ın bir daha sonraki yıllık kontrol raporunda bu teklifin kısmen yerine getirildiği tabir ediliyor. Nasıl mı? Okuyalım:
“Konuyla ilgili Bakanlıkça daha dikkatli davranılmakla birlikte, kontrollerin tam olarak yapılmasına yönelik işçi yetersizlikleri ortaya çıkabilmektedir.”
TEDAŞ’ın kontrol eksikliği meselesini buraya bırakalım ve devam edelim.
SANA DÜŞMANLAR SELAM DURACAK
Sakarya Marşı’ndan ödünç aldığım başlıktaki dize, bu alt başlıktaki dizeyle devam etmektedir.
Yetkililer ne vakit bir yağmur, ne vakit bir kar yağsa çabucak bir “vebalden kaçınma” telaşına giriyorlar.
Isparta Belediye Lideri vatandaş soğuktan donarken “20 yıldır bu kadar fazla kar yağmadı” dedi ve topu taca attı. bu biçimdece dağıtım şirketinin sorumluluğunu da askıya aldı.
Lakin biz bir daha de devam edeceğiz.
ELEKTRİK DAĞITIM FİYATLARININ BELİRLENMESİ
Elektriğin dağıtımı monopoldür. İnhisarlar üretimi kısarak fiyatları artırma kapasitesine sahiptir. Bu niçinle dağıtım fiyatları EPDK tarafınca düzenlenmektedir.
Düzenleme kapsamında EDAŞ’ların elde edecekleri gelire bir üst hudut getirilmektedir. Şirketlerin düzenleme devrindeki gelir gereksiniminin belirlenmesinde; işletme sarfiyatları ve finansman masrafları dâhil yatırım harcamaları dikkate alınmaktadır.
Kıymetli okur, lütfen göz gerisi etmeyin. Günün sonunda EDAŞ’ların yapmaları gereken yatırımlar sizden tahsil edilen fiyatlarla finanse edilmektedir.
İşte TEDAŞ’ın yapması gereken kontrolün ögelerinden birisi de budur.
Sizden tahsil edilen fiyatlar, uygunlaştırma yatırımlarında kullanılıyor mu?
Kar, bora, fırtına şirketlerin yatırımlarına ve teknolojilerine selam duracak mı? Yoksa Isparta meselade olduğu üzere dağıtım sistemini yerle yeksan mı edecek?
Pahalı okur yazıya hazırlık yaparken şu biçimde bir niyet içerisindeydim.
“EDAŞ’lar kent içerisindeki dağıtım çizgilerini yer altına alsalardı, bu biçimde bir felaket yaşanmazdı.”
Bu fikirle iletim ve dağıtım bahislerinde deneyimlerine inandığım liyakat sahibi uzmanlarla irtibata geçtim.
Teknik olarak benim niyetimin gerçek olduğunu söylemiş olduler ve devam ettiler. “Kullanılan gerecin, direklerin ve işçiliğin kalitesine bağlı olarak yer üstü çizgilerde direkler devrilmez ve teller de kopmaz.”
Bu görüşü teyit etmek için de şu örnekleri verdiler: “Uludağ başta olmak üzere kayak merkezlerinde direkler niye yıkılmıyor? Zira yatırım kaliteli. Isparta’daki yatırım ve bakım tamir kaliteli olsaydı, bu yaşananlara şahit olmazdık. Yoksa Uludağ’a, Isparta kadar kar yağmıyor mu?”
Buradan hareketle şunu söyleyebiliriz. TEDAŞ sorumlu olduğu kontrollerini adabına uygun yapıp, eksiklikleri tespit edip, gereken tedbirlerin alınmasını sağlasaymış, bu felaket yaşanmayacakmış.
ARTIK NE OLACAK?
Bedelli okur her şey gözümüzün önünde oluyor. Elektrik kesintilerine yalnızca kar yağdığında şahit olmuyoruz.
Ortamızda kalsın. Isparta’nın da ortasında olduğu bölgenin dağıtım hizmetlerinden sorumlu olan şirket, kesintiler niçiniyle yazın da sıcaktan şikâyetçi oluyormuş. Bölgedeki bir abonenin şikâyetini okuyalım:
“Ck Akdeniz Antalya merkezde iki gündür güç kesintisi yapıyor. Müşteri hizmetlerini aradığımızda bu vakit içinderda epey klima kullanması olduğundan kaldırmıyor sistemlerimiz diyor. bu biçimde bir saçmalık var mı? bu biçimde güçlendirin sistemlerinizi. Burası Antalya. Bu mevsimde klimasız nasıl yaşayalım. Üstelik sık elektrik kesintisinde buzdolabı vs. aygıtlarda da ıstırap yaşıyoruz.”
www.sikayetvar.com
(Dikkatinizi çekerim. Şikâyet kar yağışından aylar evvel, 2 Ağustos, 2021 günü yapılmış.)
Kıymetli okur sade bir vatandaşın yaşadığını ve gördüğünü, yetkililer de görseler ve biricik şirketlerine; “Havalar yazın sıcak, kışın da soğuk ve karlı olur. Güçlendirin sistemlerinizi!” demiş olsalardı, bütün bunlar olmayacaktı.
Tahminen bundan daha sonra olacakları EPDK görür diyelim ve devam edelim.
Hatırlatmak için söyleyeyim. Kurumun kendi çıkarttığı “Elektrik Dağıtımı ve Perakende Satışına Ait Hizmet Kalitesi Yönetmeliği” var. Şurada:
www.epdk.gov.tr
Müsaade verirseniz bu yönetmeliği sizin için okuyayım.
Zorlayıcı sebepler, güvenlik niçiniyle ve dışsal niçinlerle yapılan kesintiler hariç olmak üzere; iletim ve dağıtım şirketlerinden kaynaklanan kesintilerde, tüketiciler belirlenen mühlet ve sayıya nazaran tazminata hak kazanılabilir.
Yönetmelikte müddet ve sıklık açısından elektrik kesintilerine hudut bedeller getiriliyor.
Örneğin, haber vermeksizin konutlara 48 saatten ve fabrika, otel ve alışveriş merkezleri üzere elektriğin fazlaca kullanıldığı tesislere 24 saatten çok elektrik verilmediğinde; tüketicilere tazminat ödenmesi gerekiyor.
bir daha Yönetmeliğe bakılırsa haber vermeksizin yapılan kesintilerde bu hudut pahalar aşılırsa; müracaatlarına gerek duyulmaksızın dağıtım şirketi kullanıcılara tazminat ödeyecek.
Artık de şu parmak çocuk sorusunu soralım. Isparta’da tüketiciler 48 ve işyerleri de 24 saatten çok elektriksiz kaldı mı? El yanıt. Kaldı.
Yetkililere buradan sesleneyim. Sakın ağır kar yağışı niçiniyle zorlayan sebep kılıfına sığınmayın.
Bakın İstanbul’daki kar yağışı niçiniyle kapanan otoyol için Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı (UAB) misyonlu şirkete 6,8 milyon TL fiyatında idari para cezası verdi. Şirket, bölgede mağduriyet yaşayan şoförlerden alınan otoyol geçiş fiyatlarını de geri verdi. Yani İstanbul’daki kar yağışı zorlayıcı sebep olarak kabul edilmedi. (Lakin, masalarında olduğunu söylemelerine karşın, yollarda mahsur kalan vatandaşlarımızın tazmini konusunu bir halde sizlere unutturdular.)
Son kelam olarak şunları söyleyeyim.
UAB’nin ağır kar yağışını zorlayan sebep olarak görmemesi sizlere de örnek olsun.
EDAŞ’ları vaktinde ve gereğince denetleyin.
Sade bir vatandaşın dediğini siz de yapın. Dağıtım şirketleri bir an evvel sistemlerini güçlendirecek tedbirleri alsınlar. Almıyorlarsa da lisanlarını yırtın atın.
Düzgün pazarlar.
Vatandaşlar soğukların ağır olduğu bir devirde günlerce elektriksiz kaldılar.
Isparta’da bir vatandaşımız soğuktan donarak öldü maalesef. Öldü.
Yetkililer merhumun soğuktan değil, kalp krizi niçiniyle vefat ettiğini deklare etti.
Kıymetli okur gerçeklerin er geç ortaya çıkmak üzere bir özelliği vardır. Gazeteci Hürmet Öztürk merhumun vefat raporuna ulaştı ve vefatın gerçek sebebini deklare etti: “donmaya bağlı kalp krizi.”
Mevt raporuna nazaran merhumun birden çok beden bölgesi donmuş. Donmuş.
Medeniyetin ve değişen teknolojinin geldiği bu çağda; kar yağışı niçiniyle evvel saatlerce yollar kapanıyor, daha sonra da günlerce elektrikler kesiliyor. İnanılır üzere değil.
Bu uzun elektrik kesintilerinden kaçınmak mümkün müydü?
Kaçınılmadıysa ne olacak pekala?
Gelin bir bakalım.
İŞLETME HAKKI EVRESİ
Pahalı okur, olan biteni anlamak için evvela elektrik dağıtım işini yakından tanıyalım.
Türkiye’nin elektrik dağıtım monopolü bir vakit içinder kamu işletmesi tarafınca yönetiliyordu.
Elektrik dağıtım monopolü evvela Türkiye genelinde 21 bölgeye ayrıldı. Türkiye Elektrik Dağıtım Şirketinin (TEDAŞ) iştiraki olarak, her bir dağıtım bölgesi için farklı bir elektrik dağıtım şirketi (EDAŞ) kuruldu. 2008 yılından daha sonra hızlandırılan ihaleler sonucunda 21 bölgedeki şirketlerin payları özel kesime devredildi.
(Hükümet bu ihalelerden yaklaşık 13 milyar dolar gelir elde etti.)
İşin özünde şirketler 30 yıl müddetle 21 bölgedeki dağıtım şebekesinin işletme hakkını bölüm aldı.(Değerli okur kamuoyunda bu metoda özelleştirme denilmekle birlikte işin teknik ismi işletme hakkının evresidir. Bu fark kıymetli sonuçlar doğuruyor.)
Sistemin işleyişine bakılırsa özel dal mevcut sistemi alacak, güzelleştirme yatırımları yapacak, kontrat müddeti sonunda bunları işler ve çalışır vaziyette devlete iade edecektir. Kontratların mühleti olağan koşullar altında 30 yıldır. (Kıymetli okur sizlerin de fazlaca uygun bildiği üzere bu coğrafyada ihale daha sonrası koşullar ekseriyetle biricik özel bölümün lehine süratli halde değişebiliyor.)
Sistemi tanıdıktan daha sonra şu parmak çocuk sorusunu soralım. EDAŞ’ler sorumlu oldukları düzgünleştirme yatırımlarını gereğince yapıyorlar mı?
Kıymetli okur az evvel bu şirketlerin TEDAŞ’ın iştirakleri olduğunu söylemiştim.
PEKALA TEDAŞ NEREDE DURUYOR? HAKİKATEN NEREDE?
TEDAŞ kamu işletmesi olarak bu 21 bölgedeki tesislerin sahibidir. Dağıtım tesislerinin sahibi olarak, düzgünleştirme yatırımlarındaki gelişmeleri ve dağıtım şebekesinin performansını denetlemekle bakılırsavlidir.
Sayıştay’ın Güç ve Alışılmış Kaynaklar Bakanlığı 2018 yılı Kontrol Raporundan öğreniyoruz ki TEDAŞ bu kontrol işini layıkıyla yerine getirmiyormuş. Bu niçinle Sayıştay şu öneriyi yapmış:
“Mevcut 21 elektrik dağıtım şirketinin, bulgumuzda bahsedilen mevzuat kapsamında yılda en az bir sefer kontrolünün yapılması ve TEDAŞ tarafınca hazırlanan kontrol raporlarının Bakanlığa sunulması ve bakanlığın Güç Piyasası Düzenleme Kurumuna (EPDK) göndermesi ve Konseyin ilgili mevzuat kapsamında raporu değerlendirip sonuçlandırılması sağlanmalıdır.”
Bunu burada bırakalım ve fikri takibe devam edelim.
Sayıştay’ın bir daha sonraki yıllık kontrol raporunda bu teklifin kısmen yerine getirildiği tabir ediliyor. Nasıl mı? Okuyalım:
“Konuyla ilgili Bakanlıkça daha dikkatli davranılmakla birlikte, kontrollerin tam olarak yapılmasına yönelik işçi yetersizlikleri ortaya çıkabilmektedir.”
TEDAŞ’ın kontrol eksikliği meselesini buraya bırakalım ve devam edelim.
SANA DÜŞMANLAR SELAM DURACAK
Sakarya Marşı’ndan ödünç aldığım başlıktaki dize, bu alt başlıktaki dizeyle devam etmektedir.
Yetkililer ne vakit bir yağmur, ne vakit bir kar yağsa çabucak bir “vebalden kaçınma” telaşına giriyorlar.
Isparta Belediye Lideri vatandaş soğuktan donarken “20 yıldır bu kadar fazla kar yağmadı” dedi ve topu taca attı. bu biçimdece dağıtım şirketinin sorumluluğunu da askıya aldı.
Lakin biz bir daha de devam edeceğiz.
ELEKTRİK DAĞITIM FİYATLARININ BELİRLENMESİ
Elektriğin dağıtımı monopoldür. İnhisarlar üretimi kısarak fiyatları artırma kapasitesine sahiptir. Bu niçinle dağıtım fiyatları EPDK tarafınca düzenlenmektedir.
Düzenleme kapsamında EDAŞ’ların elde edecekleri gelire bir üst hudut getirilmektedir. Şirketlerin düzenleme devrindeki gelir gereksiniminin belirlenmesinde; işletme sarfiyatları ve finansman masrafları dâhil yatırım harcamaları dikkate alınmaktadır.
Kıymetli okur, lütfen göz gerisi etmeyin. Günün sonunda EDAŞ’ların yapmaları gereken yatırımlar sizden tahsil edilen fiyatlarla finanse edilmektedir.
İşte TEDAŞ’ın yapması gereken kontrolün ögelerinden birisi de budur.
Sizden tahsil edilen fiyatlar, uygunlaştırma yatırımlarında kullanılıyor mu?
Kar, bora, fırtına şirketlerin yatırımlarına ve teknolojilerine selam duracak mı? Yoksa Isparta meselade olduğu üzere dağıtım sistemini yerle yeksan mı edecek?
Pahalı okur yazıya hazırlık yaparken şu biçimde bir niyet içerisindeydim.
“EDAŞ’lar kent içerisindeki dağıtım çizgilerini yer altına alsalardı, bu biçimde bir felaket yaşanmazdı.”
Bu fikirle iletim ve dağıtım bahislerinde deneyimlerine inandığım liyakat sahibi uzmanlarla irtibata geçtim.
Teknik olarak benim niyetimin gerçek olduğunu söylemiş olduler ve devam ettiler. “Kullanılan gerecin, direklerin ve işçiliğin kalitesine bağlı olarak yer üstü çizgilerde direkler devrilmez ve teller de kopmaz.”
Bu görüşü teyit etmek için de şu örnekleri verdiler: “Uludağ başta olmak üzere kayak merkezlerinde direkler niye yıkılmıyor? Zira yatırım kaliteli. Isparta’daki yatırım ve bakım tamir kaliteli olsaydı, bu yaşananlara şahit olmazdık. Yoksa Uludağ’a, Isparta kadar kar yağmıyor mu?”
Buradan hareketle şunu söyleyebiliriz. TEDAŞ sorumlu olduğu kontrollerini adabına uygun yapıp, eksiklikleri tespit edip, gereken tedbirlerin alınmasını sağlasaymış, bu felaket yaşanmayacakmış.
ARTIK NE OLACAK?
Bedelli okur her şey gözümüzün önünde oluyor. Elektrik kesintilerine yalnızca kar yağdığında şahit olmuyoruz.
Ortamızda kalsın. Isparta’nın da ortasında olduğu bölgenin dağıtım hizmetlerinden sorumlu olan şirket, kesintiler niçiniyle yazın da sıcaktan şikâyetçi oluyormuş. Bölgedeki bir abonenin şikâyetini okuyalım:
“Ck Akdeniz Antalya merkezde iki gündür güç kesintisi yapıyor. Müşteri hizmetlerini aradığımızda bu vakit içinderda epey klima kullanması olduğundan kaldırmıyor sistemlerimiz diyor. bu biçimde bir saçmalık var mı? bu biçimde güçlendirin sistemlerinizi. Burası Antalya. Bu mevsimde klimasız nasıl yaşayalım. Üstelik sık elektrik kesintisinde buzdolabı vs. aygıtlarda da ıstırap yaşıyoruz.”
Akdeniz Elektrik Dağıtım'da Olan Elektrik Kesintisi
Akdeniz Elektrik Dağıtım için yazılan 'Akdeniz Elektrik Dağıtım'da Olan Elektrik Kesintisi' şikayetini ve yorumlarını okumak ya da Akdeniz Elektrik Dağ...
www.sikayetvar.com
(Dikkatinizi çekerim. Şikâyet kar yağışından aylar evvel, 2 Ağustos, 2021 günü yapılmış.)
Kıymetli okur sade bir vatandaşın yaşadığını ve gördüğünü, yetkililer de görseler ve biricik şirketlerine; “Havalar yazın sıcak, kışın da soğuk ve karlı olur. Güçlendirin sistemlerinizi!” demiş olsalardı, bütün bunlar olmayacaktı.
Tahminen bundan daha sonra olacakları EPDK görür diyelim ve devam edelim.
Hatırlatmak için söyleyeyim. Kurumun kendi çıkarttığı “Elektrik Dağıtımı ve Perakende Satışına Ait Hizmet Kalitesi Yönetmeliği” var. Şurada:
EPDK | Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu
Enerjinin yeterli, kaliteli, sürekli, ekonomik ve çevreyle uyumlu bir şekilde tüketiciye sunulması için düzenleme ve denetleme yapmaktır.
www.epdk.gov.tr
Müsaade verirseniz bu yönetmeliği sizin için okuyayım.
Zorlayıcı sebepler, güvenlik niçiniyle ve dışsal niçinlerle yapılan kesintiler hariç olmak üzere; iletim ve dağıtım şirketlerinden kaynaklanan kesintilerde, tüketiciler belirlenen mühlet ve sayıya nazaran tazminata hak kazanılabilir.
Yönetmelikte müddet ve sıklık açısından elektrik kesintilerine hudut bedeller getiriliyor.
Örneğin, haber vermeksizin konutlara 48 saatten ve fabrika, otel ve alışveriş merkezleri üzere elektriğin fazlaca kullanıldığı tesislere 24 saatten çok elektrik verilmediğinde; tüketicilere tazminat ödenmesi gerekiyor.
bir daha Yönetmeliğe bakılırsa haber vermeksizin yapılan kesintilerde bu hudut pahalar aşılırsa; müracaatlarına gerek duyulmaksızın dağıtım şirketi kullanıcılara tazminat ödeyecek.
Artık de şu parmak çocuk sorusunu soralım. Isparta’da tüketiciler 48 ve işyerleri de 24 saatten çok elektriksiz kaldı mı? El yanıt. Kaldı.
Yetkililere buradan sesleneyim. Sakın ağır kar yağışı niçiniyle zorlayan sebep kılıfına sığınmayın.
Bakın İstanbul’daki kar yağışı niçiniyle kapanan otoyol için Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı (UAB) misyonlu şirkete 6,8 milyon TL fiyatında idari para cezası verdi. Şirket, bölgede mağduriyet yaşayan şoförlerden alınan otoyol geçiş fiyatlarını de geri verdi. Yani İstanbul’daki kar yağışı zorlayıcı sebep olarak kabul edilmedi. (Lakin, masalarında olduğunu söylemelerine karşın, yollarda mahsur kalan vatandaşlarımızın tazmini konusunu bir halde sizlere unutturdular.)
Son kelam olarak şunları söyleyeyim.
UAB’nin ağır kar yağışını zorlayan sebep olarak görmemesi sizlere de örnek olsun.
EDAŞ’ları vaktinde ve gereğince denetleyin.
Sade bir vatandaşın dediğini siz de yapın. Dağıtım şirketleri bir an evvel sistemlerini güçlendirecek tedbirleri alsınlar. Almıyorlarsa da lisanlarını yırtın atın.
Düzgün pazarlar.