HAVA ASAL
KARAR’a konuşan Güç Siyasetleri Uzmanı Necdet Pamir, Türkiyenin önümüzdeki kış kâfi gaz bulamama sorunu ile karşı karşıya olduğunu ve bunu çözmeye çalışan hükümetin spot piyasaya yöneleceğini deklare etti. Çok yüksek olan faturaların daha da katlanacağını söyleyen Pamir, pahalı doğal gaz, elektrik üretim maliyetlerine de yansıdığı için, çarpan tesiriyle, halk fakirleşecek diyerek BOTAŞ’ın Türkiye Varlık Fonu’ndan çıkarılıp, özerk bir kurum olması ve yine Varlık Fonu’na bağlı hale getirilen TPAO ile birleştirilmesini önerdi. İşte Güç Siyasetleri Uzmanı Pamir’in açıklamalarının bilgileri…
Güç Siyasetleri Uzmanı Necdet Pamir
BOTAŞ, %99’unu ithal ettiği doğal gazı yurt ortasında satarken; konutlara Rusya’dan ithal edilen gaz fiyatına bakılırsa biraz daha düşük fiyatla (sübvanse ederek) satarken, sanayi kısmına, Rusya’dan alınan gazın fiyatının az üzerinde, santrallara ise sanayi dalına uyguladığından az daha yüksek bedelle satıyor. Lakin ithal edilen doğal gaz, Rusya ile hudutlu değil. Boru çizgileri ile Azerbaycan ve İran’dan gaz ithal edilirken, Cezayir ve Nijerya’dan uzun vadeli kontratlarla LNG de alınıyor. Bunların yanı sıra, son senelerda giderek artan ölçülerde (2020’de 8,2 milyar metreküp. Toplam gaz ithalatının %17’si) spot piyasadan da LNG alınıyor.
BOTAŞ’IN ZİYANI KATLANARAK BÜYÜYOR
Son periyotta, spot piyasada gaz fiyatları çeşitli niçinlerle birkaç kat arttı. Buna bağlı olarak, Türkiye’nin doğal gaz faturası da (ortalama toplam bedel) önemli boyutlarda yükseldi. Bir öbür sözle, ortalama gaz ithalat fiyatı, Rusya ya da Azerbaycan ve İran’dan boru sınırlarıyla ithal edilen gaz fiyatının epeyce daha üzerine çıktı. ötürüsıyla, sübvansiyon ölçüsünü ya da bunun BOTAŞ’a maliyetini, Rusya’dan alınan gazın fiyatı ile kıyaslamak aldatıcı olacaktır. BOTAŞ’ın ziyanı da bu şartlarda katlanarak büyümektedir. Bu gelişmeleri öngoremeyip, güç ve elektrik tüketiminde yıllardır, yüklü olarak (tamamı ithal edilen) doğal gaza bağlı bir “politika” yürütmek, önemli bir idare zaafı olarak öne çıkmaktadır.
YANLIŞ SİYASETLERİN BEDELİNİ VATANDAŞ ÖDÜYOR
Konutlara uygulanan sübvansiyon ve yönetimsel yetersizlikler niçiniyle ziyan eden BOTAŞ’ın bu ziyanı, Türkiye Varlık Fonu’na devredildikten daha sonra epey önemli boyutlara yükseldi. Ve ne yazık ki iktidarın bu yanlış siyasetlerinin bedelini, artan tarifelerle, toplumun geniş ve daima fakirleşen kısımları ödemek zorunda bırakılıyor. Gaz meblağları (konutlar için) sübvanse ediliyor olsa da satın alma gücü düzgünce gerileyen geniş halk kısımlarının, doğal gaz ve bunun yanı sıra elektrik, su, telefon, internet üzere zarurî faturaları, ücretliler/emekliler açısından ödenemez düzeylere ulaşmış durumda.
DOĞAL GAZA TALEP SÜRATLE ARTYOR
Türkiye, mevcut siyasetler çerçevesinde; tükettiği gücün %25,7’sini doğal gazla karşılıyor ve başta da vurguladığımız üzere, bunun da neredeyse tamamını ithalatla karşılayabiliyor. Elektrik üretiminde ise doğal gazın hissesi %22,7 (2020 yılı). 2021 yılı ortasında, bilhassa spot piyasada birkaç kat yükselen doğal gaz meblağları, toplam doğal gaz ithalat faturasını büyük oranda yükselten faktörlerin başında geliyor. Fakat aksilikler bununla sonlu kalmıyor. nazarance kurak geçen bir yıl olan 2021’de hidroelektrik santralların elektrik üretimindeki katkısının düşmesi, taş kömürü meblağlarının yükselmesine bağlı olarak tüketimin doğal gaza daha fazla yüklenmesi üzere niçinlerle de fiyatı yükselmesine rağmen, doğal gaza talebi büyük oranda arttırdı.
ÇARPAN TESİRİ İLE HALK FAKİRLEŞTİRİLDİ
Spot piyasalarda doğal gazın fiyatı, daha evvelki senelerda, global gaz arzı fazlası ve talep düşüklüğüne bağlı olarak, epey düşük bir seyir izlemekteydi. Avrupa ülkeleri, bilhassa Rusya ile yaptıkları uzun erimli gaz alım-satım mutabakatlarına, spot meblağları da yüklü olarak sokmayı başardıkları için, senelerca Türkiye’ye oranla epey daha düşük fiyatla gaz satın almayı başardılar. ötürüsıyla Türkiye, bilhassa uzun erimli gaz alım-satım kontratları büsbütün petrol mamüllerine endeksli formüllerle bağıtlandığı için, 2021’e gelene kadar bu niçinle de fahiş (Avrupa’ya gore) bedellerle gaz ithal etti. Bunun da faturası toplumun omuzlarına yüklendi. Değerli doğal gaz, elektrik üretim maliyetlerine de yansıdığı için, çarpan tesiriyle, halk fakirleştirildi.
Tüm bu aksiliklere, iktisadın de yönetilememesi ve buna bağlı olarak doların TL karşısında “önlenemeyen” yükselişi eklenince, faturalar güzelce ödenemez boyutlara geldi. Dolar TL karşısında paha arttırdıkça, TL bazında ödenen faturalar aldı başını gitti.
Rusya ve Müddeti Bitecek Öbür Kontratlar İçin Yapılacak Yeni Mutabakatlarda Tarafların Kullanmaları Beklenen Kozlar; Sonuç ve Teklifler
-Küresel piyasalarda doğal gaz meblağları çok yüksek seyrediyor. Türkiye’nin talep artış beklentisi yüksek (geçen yıl 48 milyar metreküp, bu yıl 60 milyar metreküp kestirim edildi). ötürüsıyla, Rusya’nın eli, Türkiye’nin darboğazlarını ve seçeneklerini düzgün bildiği için, müzakerede daha avantajlı.
-Türkiye, fueloil ve motorinle çalışan (çift yakıtlı) santralları devreye sokacağını duyurarak, müzakere durumunu güçlendirmeye çalışıyor. Lakin bu santralların toplam kapasiteleri de hudutlu. Bu seçeneğin, 42 milyar metreküpten, 60 milyar metreküpe çıkacağı açıklanan yıllık talebimizi karşılamada yetersiz kalacağı söylenebilir. Bu tıp haber ya da niyetlerin, müzakerede lehimize kullanılma potansiyeli fazla değil.
ERDOĞAN ELİNİ GÜÇENDİRMEYE ÇALIŞIYOR
–Güç Bakanlığı ve Erdoğan, Karadeniz’deki gaz keşfini (bulgusunu) olabildiğince yüksek göstererek, elini güçlendirmeye çalışıyor. Lakin Rusya, bu hususları da profesyonel olarak değerlendirebilecek takımları sahip. Birincisi, argüman edilen “rezerv” sayıları, milletlerarası standartlara uygun olarak çabucak hemen delilli değil. Daha doğrusu, çabucak hemen rezerv değil, “bulgu” ya da “kaynak” pozisyonunda. Kaldı ki, gaz talebi acil ve özellikle/evvela bu yıl için gerekli. Karadeniz’de açılacak yeni kuyular ve uzun müddetli testlerle kâfi “rezerv” olduğu ortaya çıksa bile, 4-5 seniçin evvel üretim sağlanamaz.
-Rusya ile İdlib ve Libya başta olmak üzere, önemli çatışma potansiyeli var. ABD’ye karşı Rusya’ya “şirinlik çabaları” da ne ABD’de ne Rusya’da inandırıcı olmuyor, ülkemiz faydasına sonuç üretemiyor. BM Genel Kurulu’nda Ukrayna lehindeki ve Kırım konusunu bir kere daha “ilhak” olarak tanımlayan açıklamalar, Rusya’da bir defa daha “not edildi”. Türkiye, ABD (NATO) ve Rusya içinde bi-namaz pozisyonda. Ne İsa’ya ne de Musa’ya yaranamıyor. Bu pozisyonda Rusya’dan gaz fiyatı dahil “bir şeyler” koparması pek muhtemel gözükmüyor. Rus tarafı büyük olasılıkla, spot piyasada, Rus gazına ödediğimizi fiyatın fazlaca üzerinde fiyatlar olduğunu öne sürmektedir.
-Türk Akım’a transfer edilen Batı Sınırı özel şirket hisseleri konusu da bir öteki sorun. 2,5 milyar dolar alacağını, Batı Hattı’nda kontrat periyodu ile hissedar olan özel şirketlerden tahsil edemeyen Rusya, hoşnut değil… Bu şirketler yerine Kalyon, Rönesans üzere şirketler devreye sokulmaya çalışılsa da Rusya, tahkimde de kaybedip, yine de parayı ödemeyen bu şirketler yerine, payların yeni özel şirketlere değil, bir daha BOTAŞ’a bölümünü isteyebilir.
GAZ BULAMAMA SORUNU İLE KARŞI KARŞIYAYIZ
-Sonuç olarak, Türkiye hem genelde kış için kâfi gaz bulamama, tıpkı vakitte Rusya’dan uygun şartlarda yeni bir mutabakat koparma bahislerinde fazla şanslı bir pozisyonda değil. Bu durumda spot piyasadan gaz almak zorunda kalınacağından, fatura kaçınılmaz olarak epey yükselecek ve yeni artırımlara taban oluşturacaktır.
ELEKTRİĞE VE DOĞAL GAZA BİRDen çok ARTIRIM YAPILACAK
-Doğal gaz, her 3 ayda bir hesaplanan formüller çerçevesinde, ithal edildiği ülkelere ödeniyor. Doğal gaz fiyat formülü, fueloil ve gazyağı üzere mamüllerin meblağlarına endeksli. Gerek petrol fiyatlarının artması ve gerekse doların TL karşısında süratle yükselmesi, önemli ekonomik risk oluşturuyor. Bu yıl sonuna kadar gerek doğal gaza ve gerekse elektriğe birden de fazla sefer artırım bekleniyor. Çünkü su düzeylerinin düşük seyri niçiniyle, elektrik üretiminde doğal gazın hissesi artıyor. Tüm bu yükün, tüketiciye ve doğal gaz kullanan sanayiciye ek yük bindirmesi kaçınılmaz.
BOTAŞIN ZİYANI 856 MİLYON DOLAR
-Çözüm, güç tüketimimizde, potansiyeli yüksek yenilenebilir (yerli) kaynakların hisselerinin ve güç verimliliğinin arttırılması…Liyakatli ve ehliyetli takımların işin başına getirilmesi. BOTAŞ’ın Türkiye Varlık Fonu’ndan çıkarılıp, özerk bir kurum olması ve yine Varlık Fonu’na bağlı hale getirilen (özelleştirilmeye çalışılan) TPAO ile birleştirilmesi. BOTAŞ’ın 2020 yılı başından bugüne kadar, Türkiye Varlık Fonu idaresindeyken ziyanı 856 milyon dolar!
KARAR’a konuşan Güç Siyasetleri Uzmanı Necdet Pamir, Türkiyenin önümüzdeki kış kâfi gaz bulamama sorunu ile karşı karşıya olduğunu ve bunu çözmeye çalışan hükümetin spot piyasaya yöneleceğini deklare etti. Çok yüksek olan faturaların daha da katlanacağını söyleyen Pamir, pahalı doğal gaz, elektrik üretim maliyetlerine de yansıdığı için, çarpan tesiriyle, halk fakirleşecek diyerek BOTAŞ’ın Türkiye Varlık Fonu’ndan çıkarılıp, özerk bir kurum olması ve yine Varlık Fonu’na bağlı hale getirilen TPAO ile birleştirilmesini önerdi. İşte Güç Siyasetleri Uzmanı Pamir’in açıklamalarının bilgileri…
Güç Siyasetleri Uzmanı Necdet Pamir
BOTAŞ, %99’unu ithal ettiği doğal gazı yurt ortasında satarken; konutlara Rusya’dan ithal edilen gaz fiyatına bakılırsa biraz daha düşük fiyatla (sübvanse ederek) satarken, sanayi kısmına, Rusya’dan alınan gazın fiyatının az üzerinde, santrallara ise sanayi dalına uyguladığından az daha yüksek bedelle satıyor. Lakin ithal edilen doğal gaz, Rusya ile hudutlu değil. Boru çizgileri ile Azerbaycan ve İran’dan gaz ithal edilirken, Cezayir ve Nijerya’dan uzun vadeli kontratlarla LNG de alınıyor. Bunların yanı sıra, son senelerda giderek artan ölçülerde (2020’de 8,2 milyar metreküp. Toplam gaz ithalatının %17’si) spot piyasadan da LNG alınıyor.
BOTAŞ’IN ZİYANI KATLANARAK BÜYÜYOR
Son periyotta, spot piyasada gaz fiyatları çeşitli niçinlerle birkaç kat arttı. Buna bağlı olarak, Türkiye’nin doğal gaz faturası da (ortalama toplam bedel) önemli boyutlarda yükseldi. Bir öbür sözle, ortalama gaz ithalat fiyatı, Rusya ya da Azerbaycan ve İran’dan boru sınırlarıyla ithal edilen gaz fiyatının epeyce daha üzerine çıktı. ötürüsıyla, sübvansiyon ölçüsünü ya da bunun BOTAŞ’a maliyetini, Rusya’dan alınan gazın fiyatı ile kıyaslamak aldatıcı olacaktır. BOTAŞ’ın ziyanı da bu şartlarda katlanarak büyümektedir. Bu gelişmeleri öngoremeyip, güç ve elektrik tüketiminde yıllardır, yüklü olarak (tamamı ithal edilen) doğal gaza bağlı bir “politika” yürütmek, önemli bir idare zaafı olarak öne çıkmaktadır.
YANLIŞ SİYASETLERİN BEDELİNİ VATANDAŞ ÖDÜYOR
Konutlara uygulanan sübvansiyon ve yönetimsel yetersizlikler niçiniyle ziyan eden BOTAŞ’ın bu ziyanı, Türkiye Varlık Fonu’na devredildikten daha sonra epey önemli boyutlara yükseldi. Ve ne yazık ki iktidarın bu yanlış siyasetlerinin bedelini, artan tarifelerle, toplumun geniş ve daima fakirleşen kısımları ödemek zorunda bırakılıyor. Gaz meblağları (konutlar için) sübvanse ediliyor olsa da satın alma gücü düzgünce gerileyen geniş halk kısımlarının, doğal gaz ve bunun yanı sıra elektrik, su, telefon, internet üzere zarurî faturaları, ücretliler/emekliler açısından ödenemez düzeylere ulaşmış durumda.
DOĞAL GAZA TALEP SÜRATLE ARTYOR
Türkiye, mevcut siyasetler çerçevesinde; tükettiği gücün %25,7’sini doğal gazla karşılıyor ve başta da vurguladığımız üzere, bunun da neredeyse tamamını ithalatla karşılayabiliyor. Elektrik üretiminde ise doğal gazın hissesi %22,7 (2020 yılı). 2021 yılı ortasında, bilhassa spot piyasada birkaç kat yükselen doğal gaz meblağları, toplam doğal gaz ithalat faturasını büyük oranda yükselten faktörlerin başında geliyor. Fakat aksilikler bununla sonlu kalmıyor. nazarance kurak geçen bir yıl olan 2021’de hidroelektrik santralların elektrik üretimindeki katkısının düşmesi, taş kömürü meblağlarının yükselmesine bağlı olarak tüketimin doğal gaza daha fazla yüklenmesi üzere niçinlerle de fiyatı yükselmesine rağmen, doğal gaza talebi büyük oranda arttırdı.
ÇARPAN TESİRİ İLE HALK FAKİRLEŞTİRİLDİ
Spot piyasalarda doğal gazın fiyatı, daha evvelki senelerda, global gaz arzı fazlası ve talep düşüklüğüne bağlı olarak, epey düşük bir seyir izlemekteydi. Avrupa ülkeleri, bilhassa Rusya ile yaptıkları uzun erimli gaz alım-satım mutabakatlarına, spot meblağları da yüklü olarak sokmayı başardıkları için, senelerca Türkiye’ye oranla epey daha düşük fiyatla gaz satın almayı başardılar. ötürüsıyla Türkiye, bilhassa uzun erimli gaz alım-satım kontratları büsbütün petrol mamüllerine endeksli formüllerle bağıtlandığı için, 2021’e gelene kadar bu niçinle de fahiş (Avrupa’ya gore) bedellerle gaz ithal etti. Bunun da faturası toplumun omuzlarına yüklendi. Değerli doğal gaz, elektrik üretim maliyetlerine de yansıdığı için, çarpan tesiriyle, halk fakirleştirildi.
Tüm bu aksiliklere, iktisadın de yönetilememesi ve buna bağlı olarak doların TL karşısında “önlenemeyen” yükselişi eklenince, faturalar güzelce ödenemez boyutlara geldi. Dolar TL karşısında paha arttırdıkça, TL bazında ödenen faturalar aldı başını gitti.
Rusya ve Müddeti Bitecek Öbür Kontratlar İçin Yapılacak Yeni Mutabakatlarda Tarafların Kullanmaları Beklenen Kozlar; Sonuç ve Teklifler
-Küresel piyasalarda doğal gaz meblağları çok yüksek seyrediyor. Türkiye’nin talep artış beklentisi yüksek (geçen yıl 48 milyar metreküp, bu yıl 60 milyar metreküp kestirim edildi). ötürüsıyla, Rusya’nın eli, Türkiye’nin darboğazlarını ve seçeneklerini düzgün bildiği için, müzakerede daha avantajlı.
-Türkiye, fueloil ve motorinle çalışan (çift yakıtlı) santralları devreye sokacağını duyurarak, müzakere durumunu güçlendirmeye çalışıyor. Lakin bu santralların toplam kapasiteleri de hudutlu. Bu seçeneğin, 42 milyar metreküpten, 60 milyar metreküpe çıkacağı açıklanan yıllık talebimizi karşılamada yetersiz kalacağı söylenebilir. Bu tıp haber ya da niyetlerin, müzakerede lehimize kullanılma potansiyeli fazla değil.
ERDOĞAN ELİNİ GÜÇENDİRMEYE ÇALIŞIYOR
–Güç Bakanlığı ve Erdoğan, Karadeniz’deki gaz keşfini (bulgusunu) olabildiğince yüksek göstererek, elini güçlendirmeye çalışıyor. Lakin Rusya, bu hususları da profesyonel olarak değerlendirebilecek takımları sahip. Birincisi, argüman edilen “rezerv” sayıları, milletlerarası standartlara uygun olarak çabucak hemen delilli değil. Daha doğrusu, çabucak hemen rezerv değil, “bulgu” ya da “kaynak” pozisyonunda. Kaldı ki, gaz talebi acil ve özellikle/evvela bu yıl için gerekli. Karadeniz’de açılacak yeni kuyular ve uzun müddetli testlerle kâfi “rezerv” olduğu ortaya çıksa bile, 4-5 seniçin evvel üretim sağlanamaz.
-Rusya ile İdlib ve Libya başta olmak üzere, önemli çatışma potansiyeli var. ABD’ye karşı Rusya’ya “şirinlik çabaları” da ne ABD’de ne Rusya’da inandırıcı olmuyor, ülkemiz faydasına sonuç üretemiyor. BM Genel Kurulu’nda Ukrayna lehindeki ve Kırım konusunu bir kere daha “ilhak” olarak tanımlayan açıklamalar, Rusya’da bir defa daha “not edildi”. Türkiye, ABD (NATO) ve Rusya içinde bi-namaz pozisyonda. Ne İsa’ya ne de Musa’ya yaranamıyor. Bu pozisyonda Rusya’dan gaz fiyatı dahil “bir şeyler” koparması pek muhtemel gözükmüyor. Rus tarafı büyük olasılıkla, spot piyasada, Rus gazına ödediğimizi fiyatın fazlaca üzerinde fiyatlar olduğunu öne sürmektedir.
-Türk Akım’a transfer edilen Batı Sınırı özel şirket hisseleri konusu da bir öteki sorun. 2,5 milyar dolar alacağını, Batı Hattı’nda kontrat periyodu ile hissedar olan özel şirketlerden tahsil edemeyen Rusya, hoşnut değil… Bu şirketler yerine Kalyon, Rönesans üzere şirketler devreye sokulmaya çalışılsa da Rusya, tahkimde de kaybedip, yine de parayı ödemeyen bu şirketler yerine, payların yeni özel şirketlere değil, bir daha BOTAŞ’a bölümünü isteyebilir.
GAZ BULAMAMA SORUNU İLE KARŞI KARŞIYAYIZ
-Sonuç olarak, Türkiye hem genelde kış için kâfi gaz bulamama, tıpkı vakitte Rusya’dan uygun şartlarda yeni bir mutabakat koparma bahislerinde fazla şanslı bir pozisyonda değil. Bu durumda spot piyasadan gaz almak zorunda kalınacağından, fatura kaçınılmaz olarak epey yükselecek ve yeni artırımlara taban oluşturacaktır.
ELEKTRİĞE VE DOĞAL GAZA BİRDen çok ARTIRIM YAPILACAK
-Doğal gaz, her 3 ayda bir hesaplanan formüller çerçevesinde, ithal edildiği ülkelere ödeniyor. Doğal gaz fiyat formülü, fueloil ve gazyağı üzere mamüllerin meblağlarına endeksli. Gerek petrol fiyatlarının artması ve gerekse doların TL karşısında süratle yükselmesi, önemli ekonomik risk oluşturuyor. Bu yıl sonuna kadar gerek doğal gaza ve gerekse elektriğe birden de fazla sefer artırım bekleniyor. Çünkü su düzeylerinin düşük seyri niçiniyle, elektrik üretiminde doğal gazın hissesi artıyor. Tüm bu yükün, tüketiciye ve doğal gaz kullanan sanayiciye ek yük bindirmesi kaçınılmaz.
BOTAŞIN ZİYANI 856 MİLYON DOLAR
-Çözüm, güç tüketimimizde, potansiyeli yüksek yenilenebilir (yerli) kaynakların hisselerinin ve güç verimliliğinin arttırılması…Liyakatli ve ehliyetli takımların işin başına getirilmesi. BOTAŞ’ın Türkiye Varlık Fonu’ndan çıkarılıp, özerk bir kurum olması ve yine Varlık Fonu’na bağlı hale getirilen (özelleştirilmeye çalışılan) TPAO ile birleştirilmesi. BOTAŞ’ın 2020 yılı başından bugüne kadar, Türkiye Varlık Fonu idaresindeyken ziyanı 856 milyon dolar!