Fırsatçılığı durdurmak mümkün! Yüksek fiyatlara altın tahlil: BİG VERİ Haber7 / Fuat Öner
Son günlerde en epey konuşulan hususların başında olağandışı yükselen fiyatlar geliyor. Hububattan yumurtaya, süt mamüllerinden tavuk etine, kiralardan araç fiyatlarına kadar biroldukca eser ve hizmette olağandışı fiyat artışları yaşanıyor.
Pekala tüm Türkiye’nin gündemin olan bu olağandışı fiyat artışları niye yaşanıyor? Piyasadaki fırsatçılığı önlemek mümkün mü? her insanın karşılığını merak ettiği bu soruları Medipol Üniversitesi öğretim üyesi Doç Dr. Mevlüt Tatlıyer’e sorduk.
Tatlıyer, fırsatçılıkla ilgili durumu özetlemek gerekirse ‘Bulanık suda balık avlamak’ demiyle açıklarken fırsatçılıkla çaba için ‘BİG DATA’ ve ‘Kural Bazlı, Piyasa ve Toplum Dostu Bütüncül Politika’ya muhtaçlık var dedi.
FİYATLAR TÜM DÜNYADA YÜKSELDİ
Pandeminin dünyada ekonomik dengeyi bozduğunu söyleyen bunun kararı olarak da yüksek enflasyonun ortaya çıktığını belirterek “Şuanda Türkiye’de enflasyon 19,25 lakin besin enflasyonu yıllık yüzde 29. Bu sayıların ardında ise iç içe geçmiş birden çok faktör görüyoruz. Bunlardan en değerlisi pandemi. Son bir yılda dünyada besin ve emtia fiyatları önemli biçimde arttı. Dünyada besin meblağları son bir yılda yüzde 33, yalnızca Ağustos ayında ise yüzde 3 arttı. Öteki taraftan emtia meblağlarında da önemli artış kelam konusu. Yani maliyet tarafında önemli bir artış görüyoruz. Ve bu yaşananlardan aslında maliyet enflasyonu ve ardında global niçinler var. Bunu tetikleyen en büyük etken ise pandemi.” dedi.
TÜRKİYE’DEKİ FİYATLARI YÜKSELTEN niye: ETKİNSİZLİK
Türkiye’deki besin enflasyonun 2017’den beri aelbette yükseldiğini belirten Tatlıyer, “İşte bu noktada Türkiye ortasında yaşanan tedarik zincirindeki badireyi görüyoruz. İçeride de tarladan vatandaşın sofrasına gelene kadar bir sürü aracı var. Bu daima konuşulan bir durum. En değerli aracılık yeri haller ve zincir marketler. Burada etkinsizlikler ortaya çıkıyor. Bilhassa hallerde önemli fırsatçılıklar var. Pekala niye bu 2017’den daha sonra sorun olmaya başladı. Bunu ‘bulanık suda balık avlamak’ tabiriyle açıklayabiliriz. Olağanda bunlar her vakit belirli oranda vardı lakin enflasyonun bu türlü nazarance daha yüksek olduğu yani suyun bulanık olduğu devirlerde siz bu fırsatçılığı daha fazla yapabilirsiniz. Tedarik zincirlerindeki kör noktaları fırsatçılık yapmak için kullanabilirsiniz.
FIRSATÇILIK ENFLASYONU TETİKLİYOR
Enflasyonun bir sebebi global etkenler dedik lakin içerideki faktörlerde yaptığımızda ise burada bir verimsizlik ve fırsatçılık görüyoruz. Bu fırsatçılık hem ortacılar hem haller birebir vakitte zincir marketlerde var.” dedi.
YÜKSEK FİYATLARLA GAYRET YALNIZCA SON SATICI İLE OLMAZ
Yüksek fiyatlar ve fırsatçılık uğraşın yalnızca son satıcı üzerinden olmayacağının altını çizen Tatlıyer “elbet yalnızca son satıcının yaptığı fırsatçılığı engellemekle olmaz. Genel olarak bütün iktisada dair çerçeve çizmeli ve adım adım her basamakta fahiş meblağları engellemeye çalışmanız gerekiyor. Fiyatlar fazlaca arttı haydi marketleri denetleyelim değil genel olarak tüm tedarik zincirini ve kesimleri incelemek ve denetlemek gerekiyor. Bu noktada devletin epeyce önemli bir biçimde ‘BİG DATA’ya gereksinimi var. Bu büyük bilgi yardımıyla, her hangi bir tedarik zincirindeki bir yerde anlamsız bir fiyatlar artışı görüldüğü vakit da müdahale etmesi gerekiyor. Burada objektif kriterlerle firmadan açıklama yapması istenmeli ve firma bu artışı açıklayamıyorsa bu firmaya ciro üzerinden yüksek bir ceza kesilmeli. Şu anda 3 şubeli bir markete de 100 şubeli bir markete de birebir ceza kesiliyor. Şu dan mevcuttaki cezalar yeteri kadar caydırıcı değil.” dedi.
KURAL BAZLI POLİTİKA
Özgür piyasanın epey kıymetli olduğunun üzerinde duran Tatlıyer “Firmalar bizim düşmanımız değil. Hür piyasayı göz bebeğimiz üzere koruyacağız ancak toplumu da tıpkı biçimde muhafazamız gerekiyor. Bu noktada hoş bir kurumsal çerçeve belirlenir kurallar düzgün bir biçimde ortaya konur ve caydırıcı cezalar uygulanırsa bu fırsatçılık ortadan kalkar ve kimse de bulanık suda balık avlamaya kalkmaz. Bunun ortasında ‘Kural Bazlı, Piyasa ve Toplum Dostu Bütüncül bir Politika’ yürütmek gerekiyor.” tabirlerini kullandı.
MERKEZ BANKASI’NIN FAİZ KARARI NE OLUR?
Siyaset faiz oranlarında bu ay bir indirim beklemediğini ve bunu da sebepleriyle açıklan Tatlıyer “Enflasyon 19,25’e çıktı. Merkez Bankası Lideri da siyaset faizi enflasyonun üzerinde belirlenecek demişti. Şu anda 0,25’lik bir fark var bu yüzden Merkez Bankası faizi sabit bırakabilir.
Fakat Merkez Bankası burada teorik olarak Forward Guidance yani geleceğe yönelik yönlendirme yaptım diyerek 50 ya da 75 baz puanlık bir faiz artırımı yapabilir. Merkez Bankası’nın faizi düşürmesi durumunda kurdaki dalgalanma artabilir. Şu anda yapılacak 50 baz puanlık bir faiz artışının yararının ziyanını aşacağını düşünüyorum. Şunu da belirtmekte yarar var. Pandemiden çıkışla birlikte dünyada dolar güçlenecek, altın zayıflayacak ve yeni bir düzlem oluşacak. İşte burada TL’nin kredibilitesi ne kadar yüksek olursa bizim için o kadar lehimize olur. Yani Merkez burada faizi 50 baz puan artırırsa Merkez Bankası siyaset faizi enflasyonun üzerinde belirliyor imajı oluşur ve bu bize nitekim olumlu yansır. 50 baz puan faiz artışı ekstradan topluma iktisada kısmı seviyede bir ziyan verir fakat karşılığı daha istikrarlı bir döviz kuru ve geleceğe dönük daha düşük bir finansal bir olur.” dedi.
Son günlerde en epey konuşulan hususların başında olağandışı yükselen fiyatlar geliyor. Hububattan yumurtaya, süt mamüllerinden tavuk etine, kiralardan araç fiyatlarına kadar biroldukca eser ve hizmette olağandışı fiyat artışları yaşanıyor.
Pekala tüm Türkiye’nin gündemin olan bu olağandışı fiyat artışları niye yaşanıyor? Piyasadaki fırsatçılığı önlemek mümkün mü? her insanın karşılığını merak ettiği bu soruları Medipol Üniversitesi öğretim üyesi Doç Dr. Mevlüt Tatlıyer’e sorduk.
Tatlıyer, fırsatçılıkla ilgili durumu özetlemek gerekirse ‘Bulanık suda balık avlamak’ demiyle açıklarken fırsatçılıkla çaba için ‘BİG DATA’ ve ‘Kural Bazlı, Piyasa ve Toplum Dostu Bütüncül Politika’ya muhtaçlık var dedi.
FİYATLAR TÜM DÜNYADA YÜKSELDİ
Pandeminin dünyada ekonomik dengeyi bozduğunu söyleyen bunun kararı olarak da yüksek enflasyonun ortaya çıktığını belirterek “Şuanda Türkiye’de enflasyon 19,25 lakin besin enflasyonu yıllık yüzde 29. Bu sayıların ardında ise iç içe geçmiş birden çok faktör görüyoruz. Bunlardan en değerlisi pandemi. Son bir yılda dünyada besin ve emtia fiyatları önemli biçimde arttı. Dünyada besin meblağları son bir yılda yüzde 33, yalnızca Ağustos ayında ise yüzde 3 arttı. Öteki taraftan emtia meblağlarında da önemli artış kelam konusu. Yani maliyet tarafında önemli bir artış görüyoruz. Ve bu yaşananlardan aslında maliyet enflasyonu ve ardında global niçinler var. Bunu tetikleyen en büyük etken ise pandemi.” dedi.
TÜRKİYE’DEKİ FİYATLARI YÜKSELTEN niye: ETKİNSİZLİK
Türkiye’deki besin enflasyonun 2017’den beri aelbette yükseldiğini belirten Tatlıyer, “İşte bu noktada Türkiye ortasında yaşanan tedarik zincirindeki badireyi görüyoruz. İçeride de tarladan vatandaşın sofrasına gelene kadar bir sürü aracı var. Bu daima konuşulan bir durum. En değerli aracılık yeri haller ve zincir marketler. Burada etkinsizlikler ortaya çıkıyor. Bilhassa hallerde önemli fırsatçılıklar var. Pekala niye bu 2017’den daha sonra sorun olmaya başladı. Bunu ‘bulanık suda balık avlamak’ tabiriyle açıklayabiliriz. Olağanda bunlar her vakit belirli oranda vardı lakin enflasyonun bu türlü nazarance daha yüksek olduğu yani suyun bulanık olduğu devirlerde siz bu fırsatçılığı daha fazla yapabilirsiniz. Tedarik zincirlerindeki kör noktaları fırsatçılık yapmak için kullanabilirsiniz.
FIRSATÇILIK ENFLASYONU TETİKLİYOR
Enflasyonun bir sebebi global etkenler dedik lakin içerideki faktörlerde yaptığımızda ise burada bir verimsizlik ve fırsatçılık görüyoruz. Bu fırsatçılık hem ortacılar hem haller birebir vakitte zincir marketlerde var.” dedi.
YÜKSEK FİYATLARLA GAYRET YALNIZCA SON SATICI İLE OLMAZ
Yüksek fiyatlar ve fırsatçılık uğraşın yalnızca son satıcı üzerinden olmayacağının altını çizen Tatlıyer “elbet yalnızca son satıcının yaptığı fırsatçılığı engellemekle olmaz. Genel olarak bütün iktisada dair çerçeve çizmeli ve adım adım her basamakta fahiş meblağları engellemeye çalışmanız gerekiyor. Fiyatlar fazlaca arttı haydi marketleri denetleyelim değil genel olarak tüm tedarik zincirini ve kesimleri incelemek ve denetlemek gerekiyor. Bu noktada devletin epeyce önemli bir biçimde ‘BİG DATA’ya gereksinimi var. Bu büyük bilgi yardımıyla, her hangi bir tedarik zincirindeki bir yerde anlamsız bir fiyatlar artışı görüldüğü vakit da müdahale etmesi gerekiyor. Burada objektif kriterlerle firmadan açıklama yapması istenmeli ve firma bu artışı açıklayamıyorsa bu firmaya ciro üzerinden yüksek bir ceza kesilmeli. Şu anda 3 şubeli bir markete de 100 şubeli bir markete de birebir ceza kesiliyor. Şu dan mevcuttaki cezalar yeteri kadar caydırıcı değil.” dedi.
KURAL BAZLI POLİTİKA
Özgür piyasanın epey kıymetli olduğunun üzerinde duran Tatlıyer “Firmalar bizim düşmanımız değil. Hür piyasayı göz bebeğimiz üzere koruyacağız ancak toplumu da tıpkı biçimde muhafazamız gerekiyor. Bu noktada hoş bir kurumsal çerçeve belirlenir kurallar düzgün bir biçimde ortaya konur ve caydırıcı cezalar uygulanırsa bu fırsatçılık ortadan kalkar ve kimse de bulanık suda balık avlamaya kalkmaz. Bunun ortasında ‘Kural Bazlı, Piyasa ve Toplum Dostu Bütüncül bir Politika’ yürütmek gerekiyor.” tabirlerini kullandı.
MERKEZ BANKASI’NIN FAİZ KARARI NE OLUR?
Siyaset faiz oranlarında bu ay bir indirim beklemediğini ve bunu da sebepleriyle açıklan Tatlıyer “Enflasyon 19,25’e çıktı. Merkez Bankası Lideri da siyaset faizi enflasyonun üzerinde belirlenecek demişti. Şu anda 0,25’lik bir fark var bu yüzden Merkez Bankası faizi sabit bırakabilir.
Fakat Merkez Bankası burada teorik olarak Forward Guidance yani geleceğe yönelik yönlendirme yaptım diyerek 50 ya da 75 baz puanlık bir faiz artırımı yapabilir. Merkez Bankası’nın faizi düşürmesi durumunda kurdaki dalgalanma artabilir. Şu anda yapılacak 50 baz puanlık bir faiz artışının yararının ziyanını aşacağını düşünüyorum. Şunu da belirtmekte yarar var. Pandemiden çıkışla birlikte dünyada dolar güçlenecek, altın zayıflayacak ve yeni bir düzlem oluşacak. İşte burada TL’nin kredibilitesi ne kadar yüksek olursa bizim için o kadar lehimize olur. Yani Merkez burada faizi 50 baz puan artırırsa Merkez Bankası siyaset faizi enflasyonun üzerinde belirliyor imajı oluşur ve bu bize nitekim olumlu yansır. 50 baz puan faiz artışı ekstradan topluma iktisada kısmı seviyede bir ziyan verir fakat karşılığı daha istikrarlı bir döviz kuru ve geleceğe dönük daha düşük bir finansal bir olur.” dedi.