Dr. Ahmet Yarız: Kur üstündeki baskı azalacak Ödemeler İstikrarı: bir ülkenin, dünyanın öteki ülkeleri ile mal, hizmet, sermaye vb. para ile ölçülen tüm süreçlerinin özeti olup iktisatların gelişmenini ve geleceğe yönelik iddiaları içeren kıymetli bir performans göstergesidir. Ödemeler istikrarı, ülkenin döviz varlığını ve döviz tutarlarını(kuru) direkt etkilemekte, kurun gelecekte izleyebileceği taraf için kuvvetli bir sinyal niteliği taşımaktadır.
Ödemeler istikrarında 2000- Ocak-Nisan 2021 devrindeki gelişmeler ve 2021 yıl sonu beklentileri bu yazının konusudur.
Cari Açık
Ödemeler İstikrarı; 1) Cari Süreçler Hesabı, 2) Finans Hesabı, 3) Net Yanılgı ve Noksan, 4) Genel İstikrar ve 5) Rezerv Varlıklar olmak üzere beş ana bileşene sahiptir.
Milletlerarası tahlillerde CIH meblağı ile bir arada Ödemeler Dengesi/Gayri Safi Yurt İçi Hasıla (GSYH) oranı dikkate alınmakta, ödemeler istikrarı bileşenleri ve Ödemeler Dengesi/GSYH’nin yıllar itibariyle gelişimi birlikte ele alınmaktadır.
Maden, güç vb. doğal kaynaklardan yoksun olan, yatırım gereksinimini karşılayacak seviyede sermaye birikimi olmayan ve memleketler arası tahlillerde gelişen ülkeler kategorisinde yer alan ülkemizin cari açık vermesi doğaldır.
Ödemeler İstikrarının İşleyişi
Hal: 1 Ödemeler İstikrarı Bileşenleri ve İşleyişi
Cari açık meblağı, CIH bileşenleri, finansman kalitesi ve Ödemeler Dengesi/GSYH oranı ile bir arada iktisadın yapısal özelliği niçiniyle güç ve toplumdaki klâsik yatırım anlayışının kararı olarak altın ithalatı, ödemeler istikrarı tahlillerinde ayrıyeten yer almaktadır.
Ülkemiz cari süreçler açığında; yatırım malları, güç ve orta malların ithalatı iktisadın karakteri niçiniyle en büyük hisseye sahip olup 30-60 Milyar USD aralığındaki güç ithalatı ve belli devirlerde artan altın ithalatı belirleyicidir.
Grafik: 1 yıllar İtibariyle Cari Açık, Güç ve Altın Hariç Cari Açık (Milyar USD)
Grafik 1’de 2000-2020 periyodu cari açık dataları yer almaktadır. Datalara bakılırsa ülkemiz 2001 ve 2019 haricindeki on dokuz yılda daima cari açık vermiş, açık meblağı iktisadın büyüme periyotlarında artarken daralma periyotlarında gerileme eğilimine girmiştir. Cari açık 2011 yılında -74 Milyar USD ile rekor kırmıştır. 2001 yılındaki cari fazla evvelki yıl yaşanan ekonomik krizin akabinde gerçekleşmiş iken yurt içi ve yurt dışı gelişmelerin iktisadımızı baskıladığı 2019 yılında, ihracattaki artış ve turizm gelirlerindeki rekor düzeyler ile cari fazla verilmiştir.
Güç ve altın hariç tahlillerde dış ticaret açığı azalmakta ve birtakım yıllar açık fazlaya dönüşmektedir. Güç ve altın hariç tutulduğunda açık verilen yıl sayısı on dokuzdan altıya düşerken çok verilen yıl sayısı on beşe yükselmektedir.
Güç İthalatına 670 Milyar USD ve Altın İthalatına 143 Milyar USD Kaynak
Ülkemiz son yirmi bir yılda güç ithalatına 670 Milyar USD ve altın ithalatına 143 Milyar USD olmak üzere toplamda 813 Milyar USD kaynak aktarmıştır. Her iki kalemdeki 158 Milyar USD ihracat dikkate alındığında oluşan dış ticaret açığı ise -655 Milyar USD’dir.
Yıllık güç ithalatımız fiyatlara bağlı olarak 30-60 Milyar USD aralığında değişmektedir. 2012 yılında -60 Milyar USD ile rekor kıran güç ithalatının 2020 yılında -29 Milyar USD’ye gerilemesinde fiyatlardaki düşüşler ve güç yatırımları tesirli olmuştur. Güç yatırımları ortasında yerli (nükleer, güneş, rüzgar, kömür, hidro vb.) kaynakların artmasıyla ithalata bağımlılığın, dış ticarete ve cari açığa olumsuz tesirlerinin azalması beklenmektedir.
2000 yılında altın üretimi ve ihracatı neredeyse sıfıra yakın olan ülkemizde, 2020 yılında ekonomik pahası 2,4 Milyar USD olan 42 ton altın üretilmiş ve 3 Milyar USD ihracat yapılmıştır. Altın ithalatı 2020 yılında 25 Milyar USD ile tüm vakit içinderın rekorunu kırmış ve dış ticaret açığının yarısından fazlasına kaynaklık etmiştir. Altın ithalatının kıymetli bir kısmı yatırım niteliği ve bir kısmı ise ihracata dönüşme kapasitesi taşımaktadır. Güç dış ticaretinin tersine altın dış ticaretinde verilen 80 Milyar USD ülkemiz varlığına ve zenginliğine katkıdır.
Uzun yıllar daha sonra 2019 Yılında Cari Fazla
Tablo: 1 Cari Açık, Güç ve Altın Hariç Cari Açık
Tablo 1’de 2019-Ocak-Nisan 2021 devri cari açık bilgileri yer almaktadır. 2020 yılında 37,3 Milyar USD olarak gerçekleşen cari açıkta 29 Milyar USD güç ithalatı ve 25 Milyar USD ile rekor kıran altın ithalatı belirleyicidir. Güç ve altın hariç tutulduğunda 37,3 Milyar USD fiyatındaki cari açık 9,3 Milyar USD fazlaya dönüşmektedir. Ocak-Nisan 2021 devrinde cari açık evvelki yıla bakılırsa -14,2 Milyar USD’den -9,6 Milyar USD’ye gerilemiştir. Açığın azalmasında ihracattaki artış tesirli olmuştur. Datalar 2020 yılında dış ticaret açığının artışına kaynaklık eden altın ithalatının 2021 periyodunda değerli oranda azaldığını ve ihracatının arttığını teyit etmektedir. Bu gelişme 2021 yılı dış ticaret istikrarı açısından olumlu bir sinyal içermektedir.
Altın İthalatı 2020 Yılında 25 Milyar USD ile Rekor Kırdı
2020 yılında tüm vakit içinderın rekorunu kıran ve son beş yıl ortalamalarının 15 Milyar USD üzerinde ve 25 Milyar USD olarak gerçekleşen altın ithalatının tıpkı seviyede gerçekleşmeyeceği beklentileri ve ithal edilen altının bir kısmının işlenerek bir süre daha sonra ihraç edileceği dikkate alındığında cari açığın geçen yıla göre gerileyeceği düşünülmektedir
Uzun vadede güç ithalatının azalması ve altın üretiminin artması ile cari açıkta yapısal bir düzgünleşme gerçekleşebilecektir.
Türkiye iktisadının yapısal özelliği niçiniyle oluşan cari açık yurt dışı kaynaklar ile finanse edilmek zorundadır. Ödemeler istikrarı tahlillerinde; cari açık ve yurt haricinden sağlanan finansman kaynağının bileşenleri kıymet arz etmektedir. Cari açığın finansmanında yurt dışı sermaye girişlerinin direkt yatırım niteliği taşıması kaynağın kalitesini artırmaktadır.
Grafik: 2 yıllar İtibariyle Ödemeler İstikrarı ve Finansman Kaynakları (Milyar USD)
Grafik 2’de cari açık ve finansman kaynaklarının yıllar itibariyle gelişimi yer almaktadır. Cari açığın finansmanında yüklü olarak milletlerarası yatırımlar başlığı altındaki yurt dışı kaynaklar, küresel finansal piyasalardaki daralma devirlerinde ise rezerv değişimi başlığı altındaki TCMB rezervleri büyük hisse sahibidir.
Tablo: 2 Ödemeler İstikrarı ve Finansman Kaynakları
Tablo 2’ye bakılırsa ülkemiz 2019 yılında, dış dünya ile ticari süreçlerin kararında 6,8 Milyar USD döviz fazlası, finansal süreçlerin kararında 5 Milyar USD döviz fazlası, net yanılgı ve noksan süreçleri kararında ise 5,5 Milyar USD döviz açığı vermiştir. Her üç kalemin toplamı olan genel istikrar 6,3 Milyar USD olmuş ve TCMB rezervleri birebir meblağda artmıştır.
2020 Yılındaki Açığa TCMB Rezervlerinden 31,9 Milyar USD Katkı
2020 yılında ise ticari süreçlerin kararında 37,3 Milyar USD döviz açığı, finansal süreçlerin kararında 7,1 Milyar USD döviz fazlası, net yanılgı ve noksan süreçleri kararında ise 1,6 Milyar USD döviz açığı verilmiştir. Genel istikrar toplamı 31,9 Milyar USD olmuş ve TCMB rezervleri birebir fiyatta azalmıştır. Bir öteki tabirle iktisadın 2020 yılında verdiği 31,9 Milyar USD döviz açığı tümüyle TCMB rezervlerinin azalışı ile finanse edilmiştir.
TCMB rezervleri Ocak-Nisan 2020 devrinde cari açığın finansmanına 25,1 Milyar USD katkı sağlarken 2021 yılının tıpkı devrindeki katkı kıymetli ölçüde azalarak 2,9 Milyar USD’ye gerilemiş ve rezervler üstündeki baskı hafifçelemiştir. Net yanılgı ve noksan kaleminde evvelki yıl 1,8 Milyar USD fiyatındaki çıkış, bu vakitte 7,2 Milyar USD girişe dönmüştür.
Cari açık, güç ve altın cari açık ile birlikte Ödemeler Dengesi/GSYH tahlilleri, ülke ekonomik performansı açısından değerlidir.
Grafik: 3 yıllar İtibariyle Ödemeler Dengesi/GSYH
Grafik 3’te yıllar Ödemeler Dengesi/GSYH gelişmeleri yer almaktadır. Cari açığa bağlı olarak Ödemeler Dengesi/GSYH oranı da negatif hesaplanmaktadır. Son yirmi bir yılın on dokuzunda % -0,3 ile % -8,9 aralığında dalgalanan Ödemeler Dengesi/GSYH oranının sürdürülebilir düzeyinin % 5’in altında olması gerektiği tabir edilmektedir. Öte yandan USD olarak hesaplanan ödemeler istikrarı ve GSYH ile Ödemeler Dengesi/GSYH oranı, yüksek kur artışlarının yaşandığı periyotlarda GSYH’yi küçültmekte ve Ödemeler Dengesi/GSYH oranı daha olumsuz bir görünüm sergilemektedir. Güç ve Altın hariç tutulduğunda hesaplanan Ödemeler Dengesi/GSYH oranı ise daha makul düzeylere gerilemektedir.
Güç Yatırımları ve Altın Üretimi Cari Açık Problemini Azaltacak
Güç ithalatını azaltmaya yönelik (doğal gaz keşifleri, nükleer, güneş, rüzgar, yerli kömür, hidro vb.) yatırımların katkıları ve altın üretimindeki artışlar ile Ödemeler Dengesi/GSYH sorunu bir süre daha sonra ülkemizin kronik sorunu olmaktan çıkabilecektir.
Turizm 2019 Yılında 35 Milyar USD ve 2020Yılında 12 Milyar USD Katkı Sağladı. 2021 Yılında Maksat 20 Milyar USD’yi Geçmek
Turizm dalı, gelirin elde edilmesinde neredeyse hiç döviz harcanmaması niçiniyle sahip olduğu net ihracatçı niteliği, cari açığın finansmanına yaptığı yüksek orandaki katkı, ülke ortasında gerek istihdam ve gerekse fazlaca sayıda kesimi beslemesi niçiniyle ülkemiz için çok kıymetli bir kesimdir.
Grafik: 4 yıllar İtibariyle Turizm Geliri ve Ziyaretçi Sayısı
Grafik 4’teki bilgilere göre 2019 yılında 52 Milyon ziyaretçi ve 35 Milyar USD ile rekor kıran turizm bölümü Covid 19’un yıkıcı tesirlerine maruz kalmış, ziyaretçi sayısı 12 Milyon bireye ve gelir ise 12 Milyar USD’ye gerilemiştir. Ziyaretçi sayısı ve gelir artışına rağmen kişi başına harcama fiyatının 750 USD civarında seyretmesi ülkemiz turizm bölümünün hem handikabı tıpkı vakitte avantajıdır. Ek yatırımlara gerek kalmadan küçük dokunuşlar ile kişi başı harcama meblağında daha fazla gelir elde etmek mümkündür. Ülkemizin turizm potansiyelinin 60 Milyon ziyaretçi ve 60 Milyar USD yıllık gelir elde etmesi imkan dahilindedir. 2021 yılının kalan periyodunda bölümün geçen yıla bakılırsa daha olumlu beklentiler ortasında olduğu dikkate alındığında turizm gelirlerinin 20 Milyar USD’yi aşması beklenmektedir.
Cari Açık ve Ödemeler Dengesi/GSYH’de Yıl Sonu Beklentileri İle Kur Üzerindeki Baskı Azalacak
Sonuç olarak 2021 yıl sonu için beklentiler; cari açık -25 Milyar USD, Ödemeler Dengesi/GSYH % – 3 civarında, güç ve altın hariç Ödemeler Dengesi/GSYH olumludur. Ocak-Nisan 2021 devrindeki gelişmeler, artan ihracat, azalan Covid 19 tesirleri ve turizm gelirleri dikkate alındığında ulaşılabilecek bu amaçların geçen yılın tersine TCMB Rezervleri ve döviz kuru üzerinde baskıyı hafifçeletmesi beklenmektedir.
KAYNAK: HABER7
Ödemeler istikrarında 2000- Ocak-Nisan 2021 devrindeki gelişmeler ve 2021 yıl sonu beklentileri bu yazının konusudur.
Cari Açık
Ödemeler İstikrarı; 1) Cari Süreçler Hesabı, 2) Finans Hesabı, 3) Net Yanılgı ve Noksan, 4) Genel İstikrar ve 5) Rezerv Varlıklar olmak üzere beş ana bileşene sahiptir.
- Cari Süreçler Hesabı (CIH): Dış Ticaret İstikrarı, Hizmet İstikrarı ve Yatırım Kaynaklı Gelir istikrarından oluşan CIH dünya ile mal, hizmet ve yatırım süreçlerinin toplamı olup bakiye olumlu (+) ise CIH fazla vermiş, bakiye negatif (-) ise CIH açık vermiş demektir. Hesabın bakiyesi ekseriyetle (-) negatif olduğu için kamuoyunda özetlemek gerekirse ‘cari açık’ olarak isimlendirilmektedir.
- Finans Hesabı (FH): Direkt Yatırımlar, Portföy Yatırımları ve Başka Yatırımlardan oluşan FH, dış dünya ile sermaye hareketlerinin toplamıdır. Bir öteki sözle CIH dış dünya ile mal, hizmet ve gelir süreçlerinin toplamı, FH ise finansal süreçlerin özetidir.
- Net Kusur ve Noksan (NHN): Kayıt altına alınmamış süreçler, gümrük beyanlarındaki eksikler, ölçüm yanılgıları, dış ticarette teslimat ve ödeme vakti uyumsuzlukları, borç ve alacakların farklı periyotlar için raporlanması vb. niçinlerle oluşan ve finans hesabına ek edilmesi yahut çıkarılması gereken meblağdır.
- Genel İstikrar (GD): CIH, FH ve NHN kalemlerinin toplamından oluşan GD bakiyesinin negatif (-) olması, ülkeye net döviz girişi olduğunu, bakiyenin olumlu (+) olması ise ülkeden net döviz çıkışı olduğunu söz etmektedir.
- Rezerv Varlıklar (RV): Genel İstikrarın (GD) negatif (-) bakiye vermesi RV’nin arttığı, olumlu (+) bakiye vermesi ise RV’nin azaldığı manasına gelmektedir. RV; Resmi Rezervler (TCMB rezervleri) ve IMF Kredileri olmak üzere iki alt başlığa sahiptir. Ülkemizin IMF ile kredi alakası kalmadığı için RV’deki değişimler TCMB rezervlerine yansımaktadır.
Milletlerarası tahlillerde CIH meblağı ile bir arada Ödemeler Dengesi/Gayri Safi Yurt İçi Hasıla (GSYH) oranı dikkate alınmakta, ödemeler istikrarı bileşenleri ve Ödemeler Dengesi/GSYH’nin yıllar itibariyle gelişimi birlikte ele alınmaktadır.
Maden, güç vb. doğal kaynaklardan yoksun olan, yatırım gereksinimini karşılayacak seviyede sermaye birikimi olmayan ve memleketler arası tahlillerde gelişen ülkeler kategorisinde yer alan ülkemizin cari açık vermesi doğaldır.
Ödemeler İstikrarının İşleyişi
Hal: 1 Ödemeler İstikrarı Bileşenleri ve İşleyişi
Cari açık meblağı, CIH bileşenleri, finansman kalitesi ve Ödemeler Dengesi/GSYH oranı ile bir arada iktisadın yapısal özelliği niçiniyle güç ve toplumdaki klâsik yatırım anlayışının kararı olarak altın ithalatı, ödemeler istikrarı tahlillerinde ayrıyeten yer almaktadır.
Ülkemiz cari süreçler açığında; yatırım malları, güç ve orta malların ithalatı iktisadın karakteri niçiniyle en büyük hisseye sahip olup 30-60 Milyar USD aralığındaki güç ithalatı ve belli devirlerde artan altın ithalatı belirleyicidir.
Grafik: 1 yıllar İtibariyle Cari Açık, Güç ve Altın Hariç Cari Açık (Milyar USD)
Grafik 1’de 2000-2020 periyodu cari açık dataları yer almaktadır. Datalara bakılırsa ülkemiz 2001 ve 2019 haricindeki on dokuz yılda daima cari açık vermiş, açık meblağı iktisadın büyüme periyotlarında artarken daralma periyotlarında gerileme eğilimine girmiştir. Cari açık 2011 yılında -74 Milyar USD ile rekor kırmıştır. 2001 yılındaki cari fazla evvelki yıl yaşanan ekonomik krizin akabinde gerçekleşmiş iken yurt içi ve yurt dışı gelişmelerin iktisadımızı baskıladığı 2019 yılında, ihracattaki artış ve turizm gelirlerindeki rekor düzeyler ile cari fazla verilmiştir.
Güç ve altın hariç tahlillerde dış ticaret açığı azalmakta ve birtakım yıllar açık fazlaya dönüşmektedir. Güç ve altın hariç tutulduğunda açık verilen yıl sayısı on dokuzdan altıya düşerken çok verilen yıl sayısı on beşe yükselmektedir.
Güç İthalatına 670 Milyar USD ve Altın İthalatına 143 Milyar USD Kaynak
Ülkemiz son yirmi bir yılda güç ithalatına 670 Milyar USD ve altın ithalatına 143 Milyar USD olmak üzere toplamda 813 Milyar USD kaynak aktarmıştır. Her iki kalemdeki 158 Milyar USD ihracat dikkate alındığında oluşan dış ticaret açığı ise -655 Milyar USD’dir.
Yıllık güç ithalatımız fiyatlara bağlı olarak 30-60 Milyar USD aralığında değişmektedir. 2012 yılında -60 Milyar USD ile rekor kıran güç ithalatının 2020 yılında -29 Milyar USD’ye gerilemesinde fiyatlardaki düşüşler ve güç yatırımları tesirli olmuştur. Güç yatırımları ortasında yerli (nükleer, güneş, rüzgar, kömür, hidro vb.) kaynakların artmasıyla ithalata bağımlılığın, dış ticarete ve cari açığa olumsuz tesirlerinin azalması beklenmektedir.
2000 yılında altın üretimi ve ihracatı neredeyse sıfıra yakın olan ülkemizde, 2020 yılında ekonomik pahası 2,4 Milyar USD olan 42 ton altın üretilmiş ve 3 Milyar USD ihracat yapılmıştır. Altın ithalatı 2020 yılında 25 Milyar USD ile tüm vakit içinderın rekorunu kırmış ve dış ticaret açığının yarısından fazlasına kaynaklık etmiştir. Altın ithalatının kıymetli bir kısmı yatırım niteliği ve bir kısmı ise ihracata dönüşme kapasitesi taşımaktadır. Güç dış ticaretinin tersine altın dış ticaretinde verilen 80 Milyar USD ülkemiz varlığına ve zenginliğine katkıdır.
Uzun yıllar daha sonra 2019 Yılında Cari Fazla
Tablo: 1 Cari Açık, Güç ve Altın Hariç Cari Açık
Tablo 1’de 2019-Ocak-Nisan 2021 devri cari açık bilgileri yer almaktadır. 2020 yılında 37,3 Milyar USD olarak gerçekleşen cari açıkta 29 Milyar USD güç ithalatı ve 25 Milyar USD ile rekor kıran altın ithalatı belirleyicidir. Güç ve altın hariç tutulduğunda 37,3 Milyar USD fiyatındaki cari açık 9,3 Milyar USD fazlaya dönüşmektedir. Ocak-Nisan 2021 devrinde cari açık evvelki yıla bakılırsa -14,2 Milyar USD’den -9,6 Milyar USD’ye gerilemiştir. Açığın azalmasında ihracattaki artış tesirli olmuştur. Datalar 2020 yılında dış ticaret açığının artışına kaynaklık eden altın ithalatının 2021 periyodunda değerli oranda azaldığını ve ihracatının arttığını teyit etmektedir. Bu gelişme 2021 yılı dış ticaret istikrarı açısından olumlu bir sinyal içermektedir.
Altın İthalatı 2020 Yılında 25 Milyar USD ile Rekor Kırdı
2020 yılında tüm vakit içinderın rekorunu kıran ve son beş yıl ortalamalarının 15 Milyar USD üzerinde ve 25 Milyar USD olarak gerçekleşen altın ithalatının tıpkı seviyede gerçekleşmeyeceği beklentileri ve ithal edilen altının bir kısmının işlenerek bir süre daha sonra ihraç edileceği dikkate alındığında cari açığın geçen yıla göre gerileyeceği düşünülmektedir
Uzun vadede güç ithalatının azalması ve altın üretiminin artması ile cari açıkta yapısal bir düzgünleşme gerçekleşebilecektir.
Türkiye iktisadının yapısal özelliği niçiniyle oluşan cari açık yurt dışı kaynaklar ile finanse edilmek zorundadır. Ödemeler istikrarı tahlillerinde; cari açık ve yurt haricinden sağlanan finansman kaynağının bileşenleri kıymet arz etmektedir. Cari açığın finansmanında yurt dışı sermaye girişlerinin direkt yatırım niteliği taşıması kaynağın kalitesini artırmaktadır.
Grafik: 2 yıllar İtibariyle Ödemeler İstikrarı ve Finansman Kaynakları (Milyar USD)
Grafik 2’de cari açık ve finansman kaynaklarının yıllar itibariyle gelişimi yer almaktadır. Cari açığın finansmanında yüklü olarak milletlerarası yatırımlar başlığı altındaki yurt dışı kaynaklar, küresel finansal piyasalardaki daralma devirlerinde ise rezerv değişimi başlığı altındaki TCMB rezervleri büyük hisse sahibidir.
Tablo: 2 Ödemeler İstikrarı ve Finansman Kaynakları
Tablo 2’ye bakılırsa ülkemiz 2019 yılında, dış dünya ile ticari süreçlerin kararında 6,8 Milyar USD döviz fazlası, finansal süreçlerin kararında 5 Milyar USD döviz fazlası, net yanılgı ve noksan süreçleri kararında ise 5,5 Milyar USD döviz açığı vermiştir. Her üç kalemin toplamı olan genel istikrar 6,3 Milyar USD olmuş ve TCMB rezervleri birebir meblağda artmıştır.
2020 Yılındaki Açığa TCMB Rezervlerinden 31,9 Milyar USD Katkı
2020 yılında ise ticari süreçlerin kararında 37,3 Milyar USD döviz açığı, finansal süreçlerin kararında 7,1 Milyar USD döviz fazlası, net yanılgı ve noksan süreçleri kararında ise 1,6 Milyar USD döviz açığı verilmiştir. Genel istikrar toplamı 31,9 Milyar USD olmuş ve TCMB rezervleri birebir fiyatta azalmıştır. Bir öteki tabirle iktisadın 2020 yılında verdiği 31,9 Milyar USD döviz açığı tümüyle TCMB rezervlerinin azalışı ile finanse edilmiştir.
TCMB rezervleri Ocak-Nisan 2020 devrinde cari açığın finansmanına 25,1 Milyar USD katkı sağlarken 2021 yılının tıpkı devrindeki katkı kıymetli ölçüde azalarak 2,9 Milyar USD’ye gerilemiş ve rezervler üstündeki baskı hafifçelemiştir. Net yanılgı ve noksan kaleminde evvelki yıl 1,8 Milyar USD fiyatındaki çıkış, bu vakitte 7,2 Milyar USD girişe dönmüştür.
Cari açık, güç ve altın cari açık ile birlikte Ödemeler Dengesi/GSYH tahlilleri, ülke ekonomik performansı açısından değerlidir.
Grafik: 3 yıllar İtibariyle Ödemeler Dengesi/GSYH
Grafik 3’te yıllar Ödemeler Dengesi/GSYH gelişmeleri yer almaktadır. Cari açığa bağlı olarak Ödemeler Dengesi/GSYH oranı da negatif hesaplanmaktadır. Son yirmi bir yılın on dokuzunda % -0,3 ile % -8,9 aralığında dalgalanan Ödemeler Dengesi/GSYH oranının sürdürülebilir düzeyinin % 5’in altında olması gerektiği tabir edilmektedir. Öte yandan USD olarak hesaplanan ödemeler istikrarı ve GSYH ile Ödemeler Dengesi/GSYH oranı, yüksek kur artışlarının yaşandığı periyotlarda GSYH’yi küçültmekte ve Ödemeler Dengesi/GSYH oranı daha olumsuz bir görünüm sergilemektedir. Güç ve Altın hariç tutulduğunda hesaplanan Ödemeler Dengesi/GSYH oranı ise daha makul düzeylere gerilemektedir.
Güç Yatırımları ve Altın Üretimi Cari Açık Problemini Azaltacak
Güç ithalatını azaltmaya yönelik (doğal gaz keşifleri, nükleer, güneş, rüzgar, yerli kömür, hidro vb.) yatırımların katkıları ve altın üretimindeki artışlar ile Ödemeler Dengesi/GSYH sorunu bir süre daha sonra ülkemizin kronik sorunu olmaktan çıkabilecektir.
Turizm 2019 Yılında 35 Milyar USD ve 2020Yılında 12 Milyar USD Katkı Sağladı. 2021 Yılında Maksat 20 Milyar USD’yi Geçmek
Turizm dalı, gelirin elde edilmesinde neredeyse hiç döviz harcanmaması niçiniyle sahip olduğu net ihracatçı niteliği, cari açığın finansmanına yaptığı yüksek orandaki katkı, ülke ortasında gerek istihdam ve gerekse fazlaca sayıda kesimi beslemesi niçiniyle ülkemiz için çok kıymetli bir kesimdir.
Grafik: 4 yıllar İtibariyle Turizm Geliri ve Ziyaretçi Sayısı
Grafik 4’teki bilgilere göre 2019 yılında 52 Milyon ziyaretçi ve 35 Milyar USD ile rekor kıran turizm bölümü Covid 19’un yıkıcı tesirlerine maruz kalmış, ziyaretçi sayısı 12 Milyon bireye ve gelir ise 12 Milyar USD’ye gerilemiştir. Ziyaretçi sayısı ve gelir artışına rağmen kişi başına harcama fiyatının 750 USD civarında seyretmesi ülkemiz turizm bölümünün hem handikabı tıpkı vakitte avantajıdır. Ek yatırımlara gerek kalmadan küçük dokunuşlar ile kişi başı harcama meblağında daha fazla gelir elde etmek mümkündür. Ülkemizin turizm potansiyelinin 60 Milyon ziyaretçi ve 60 Milyar USD yıllık gelir elde etmesi imkan dahilindedir. 2021 yılının kalan periyodunda bölümün geçen yıla bakılırsa daha olumlu beklentiler ortasında olduğu dikkate alındığında turizm gelirlerinin 20 Milyar USD’yi aşması beklenmektedir.
Cari Açık ve Ödemeler Dengesi/GSYH’de Yıl Sonu Beklentileri İle Kur Üzerindeki Baskı Azalacak
Sonuç olarak 2021 yıl sonu için beklentiler; cari açık -25 Milyar USD, Ödemeler Dengesi/GSYH % – 3 civarında, güç ve altın hariç Ödemeler Dengesi/GSYH olumludur. Ocak-Nisan 2021 devrindeki gelişmeler, artan ihracat, azalan Covid 19 tesirleri ve turizm gelirleri dikkate alındığında ulaşılabilecek bu amaçların geçen yılın tersine TCMB Rezervleri ve döviz kuru üzerinde baskıyı hafifçeletmesi beklenmektedir.
KAYNAK: HABER7