Dijital Türk lirası yenilikçi ve rekabetçi olacak Türk iktisadının gelecekteki olası araçlarından biri olan dijital para için birinci adım atıldı. Merkez Bankası, ASELSAN, HAVELSAN ve TÜBİTAK-BİLGEM ile ikili mutabakat zabıtlarının imzalandığını duyurdu.
Ekonomist Şant Manukyan, Merkez Bankası’nın açıklaması üzerine, dijital Türk lirası ne manaya geliyor, biz vatandaşlar bundan nasıl etkileneceğiz, süreç gelecekte nereye evirilebilir üzere sorulara karşılık verdi.
Dijital para ile kripto para aynı mı?
Bu sorunun cevabı katiyetle hayır… İkisi de farklı yaklaşımları temsil ediyor. Bugüne kadar kripto tarafı oldukçaça yazıldığı için biz biraz daha merkez bankalarının dijital para işine eğilelim. Merkez bankaları buna niye muhtaçlık duyuyor sorusu önemli… Çok ayrıntıya girmeden şunu söylemekte yarar var, merkez bankaları için para arzı ve ödeme sistemleri üstündeki denetimlerini kaybetmek olabilecek en berbat senaryolardan biri.
Kripto paralar devlet otoritesi ya da merkez bankası kontrolü haricinde işlediği için klasik finans sistemi için tehdit durumuna dönüşüyor. Zira devletler ya da merkez bankaları tarafınca denetim edilemeyen piyasada otorite kurumların gücü azalıyor. Merkez bankaları bu durumu dijital para ile aşmaya çalışıyor.
Kredi kartı ve banka kartlarındaki dijital para mı?
Çok kısa olarak bir soruya daha karşılık verelim ve çabucak Şant Manukyan’ın görüşlerine geçelim… Merkez Bankası’nın açıklamasının akabinde bir kesim ‘esasen kredi kartında ve banka kartında bu kullanılıyordu’ dese de pek o denli sayılmaz. Ticari bankalar, merkez bankalarının basmış olduğu paraları kendi hesaplarına yükleyerek bunu gerçekleştiriyordu.
Dijital Türk lirasında farklı bir teknoloji nazaranbiliriz
Ekonomist Şant Manukyan da bu gelişimin ‘milli kripto para üretilecek’ teziyle ele alınmaması gerektiği görüşünde. “Bu adım daha çok teknolojik altyapının test edilmesi ya da denetim edilmesi süreci olarak görülebilir” diyor.
daha sonrasında farklı bir örnek veriyor Manukyan. Çin’de geçtiğimiz yıl Bekarlar Günü’nde kimi noktalarda blokzincir teknolojisinin (blockchain) yetersiz olduğu görülmüş. Sistem epey sayıda sürecin üstesinden gelememiş.
Bu olay üzerinden yola çıkarak Merkez Bankası’nın çıkarmayı planladığı dijital Türk lirasının sahip olacağı beklenen teknolojiye atıfta bulunuyor Manukyan ve “Blockchain epeyce tanınan diye herkes onu kullanacak üzere bir durum yok. Türkiye farklı bir teknoloji de seçebilir bu bahiste. Bu fazda önceliğin kullanımdan çok teknoloji testi olacağını düşünüyorum” halinde konuşuyor.
Kağıt parayla yaşayacak bir sistem olabilir
Pekala dijital paranın gelmesi kağıt ya da madeni paranın tedavülden kalkması, tüm ödeme sistemlerinin bir anda değişmesi manasına mı geliyor?
Manukyan, teknoljinin birlikteinde getirdiği yeniliklere karşı koymanın hayli sıkıntı olduğunu belirtiyor ve şu biçimde devam ediyor:
“Nasıl ki geçmişte teknoloji geliştikçe ödeme sistemlerinin ve paranın kullanmasının da değiştiğini gördüysek bir daha benzeri bir müddetçten geçiyoruz. Yalnızca Türkiye değil dünyanın farklı ülkelerinin merkez bankalarının da bu hususta çalıştığını biliyoruz.
Açıklamaları bütüncül bir biçimde ele alırsak, kağıt parayla bir arada yaşayacak bir sistem üzere görünüyor dijital paralar. Çabucak kağıt para kalkacak, dijital merkez bankası parası devreye girecek, tüm ödeme halleri değişecek diye bir şey yok…
Pekala nerkez bankaları niye bu işe giriyor? Kripto paraların getirdiği bir rekabet var. Bu rekabet, denetim edilmesi sıkıntı bir alan doğurdu. Merkez bankaları da bu rakibe karşı daha güzel ve daha emniyetli bir sistemle karşılık vermek istiyor.”
Yeni devri göz arkası edemezsiniz
Şant Manukyan ile sohbetimizi Merkez Bankası ve dijital Türk lirası üzerinden Türkiye ve kripto paralar tarafına getiriyoruz…
“Türkiye’de de kripto paralarla ödemelerin yapıldığı bir gelecek epeyce mu uzakta?”
Her şeydilk evvel bunun bir ödeme sistemi olduğunun artık kabul edilmesi gerektiğinin altını çiziyor.
Lakin burada bir parantez açıyor ve bunun ‘Bitcoin’ için geçerli olmadığını söylüyor. “Onun geldiği fiyat ve kullanıcıların alışkanlıklarına baktığımızda bir ödeme sisteminden daha farklı yer edindi” öne sürülen nedenini paylaşıyor.
Bu niçinle kastettiği daha stabil olan coin’lermiş. esasen Amerikan Merkez Bankası’nın da asıl çekindiği kısmın Bitcoin değil stabil coin’ler olduğunu öğreniyoruz. Türkiye’nin de elbette bu sistemi bir biçimde kabul etmek durumunda kalacağını aksi biçimde kabul edilmeyen bu varlıkların büsbütün spekülatif görülmesinin yanı sıra süratle gelişen teknolojinin de gereğince kullanılamaması üzere sonuçlar doğuracağına değiniyor Şant Manukyan.
Türkiye dijital bir parayı resmi para ünitesi kabul eder mi?
El Salvador’un Bitcoin’i resmi para ünitesi olarak kabul etmesi, dünya genelinde fazlaca sayıda ülkenin emsal bir adım için ön çalışmalar yapması bizi Türkiye’nin de durumuna gdolayıyor…
Ekonomist Manukyan’a bakılırsa El Salvador, Türkiye için hakikat bir örnek değil. Türkiye’nin büyük ve gelişmiş bir iktisat olduğunun altını çiziyor. El Salvador’un kendi para ünitesi dahi olmayan, dolar kullanan ve bu niçinle FED’e bağlı para siyaseti yürüten bir ülke olduğundan bahsediyor.
ötürüsıyla Türkiye’nin bu biçimde bir adım atmasını ihtimal dahilinde görmüyor fakat “Para ünitesi olarak kabul etmek farklı bir şey, ödeme sistemlerinde kullanmak ya da var olan sistemlere entegre etmek farklı bir şey” dedikten daha sonra kelamlarını şu biçimde tamamlıyor:
“İleride tahminen merkez bankalarının, özel şirketlerin ve merkeziyetsiz sistemlerin çekişmesini nazaranbiliriz. Şayet bu üç farklı küme içinde bir sorun olursa işler nasıl ilerleyecek şimdilik bilmiyoruz. birlikte hareket edebilecekler mi, yoksa bir sürtüşme mi yaşanacak ve regülasyonlarla mı bu iş çözülecek kestirmek sıkıntı.
Son bir parantez açıp dijital para ünitesinin hangi ülkelerde merkez bankalarının elini rahatlatacağı konusuna da değinmek gerek…
Enflasyonun olmadığı, deflasyon riski olan ülkelerde para siyaseti aslında dijital merkez bankası parası olması halinde daha kolay uygulanabilir. Daha doğrusu eksi faiz uygulaması epey daha net bir biçimde hayata geçirilebilir. Ben gelişmiş ülkelerdeki testleri bu pencereden görüyor ve gelecek devirdeki para siyasetlerine yönelik de olduğunu düşünüyorum.”
KAYNAK: TRT / SERTAÇ AKSAN
Ekonomist Şant Manukyan, Merkez Bankası’nın açıklaması üzerine, dijital Türk lirası ne manaya geliyor, biz vatandaşlar bundan nasıl etkileneceğiz, süreç gelecekte nereye evirilebilir üzere sorulara karşılık verdi.
Dijital para ile kripto para aynı mı?
Bu sorunun cevabı katiyetle hayır… İkisi de farklı yaklaşımları temsil ediyor. Bugüne kadar kripto tarafı oldukçaça yazıldığı için biz biraz daha merkez bankalarının dijital para işine eğilelim. Merkez bankaları buna niye muhtaçlık duyuyor sorusu önemli… Çok ayrıntıya girmeden şunu söylemekte yarar var, merkez bankaları için para arzı ve ödeme sistemleri üstündeki denetimlerini kaybetmek olabilecek en berbat senaryolardan biri.
Kripto paralar devlet otoritesi ya da merkez bankası kontrolü haricinde işlediği için klasik finans sistemi için tehdit durumuna dönüşüyor. Zira devletler ya da merkez bankaları tarafınca denetim edilemeyen piyasada otorite kurumların gücü azalıyor. Merkez bankaları bu durumu dijital para ile aşmaya çalışıyor.
Kredi kartı ve banka kartlarındaki dijital para mı?
Çok kısa olarak bir soruya daha karşılık verelim ve çabucak Şant Manukyan’ın görüşlerine geçelim… Merkez Bankası’nın açıklamasının akabinde bir kesim ‘esasen kredi kartında ve banka kartında bu kullanılıyordu’ dese de pek o denli sayılmaz. Ticari bankalar, merkez bankalarının basmış olduğu paraları kendi hesaplarına yükleyerek bunu gerçekleştiriyordu.
Dijital Türk lirasında farklı bir teknoloji nazaranbiliriz
Ekonomist Şant Manukyan da bu gelişimin ‘milli kripto para üretilecek’ teziyle ele alınmaması gerektiği görüşünde. “Bu adım daha çok teknolojik altyapının test edilmesi ya da denetim edilmesi süreci olarak görülebilir” diyor.
daha sonrasında farklı bir örnek veriyor Manukyan. Çin’de geçtiğimiz yıl Bekarlar Günü’nde kimi noktalarda blokzincir teknolojisinin (blockchain) yetersiz olduğu görülmüş. Sistem epey sayıda sürecin üstesinden gelememiş.
Bu olay üzerinden yola çıkarak Merkez Bankası’nın çıkarmayı planladığı dijital Türk lirasının sahip olacağı beklenen teknolojiye atıfta bulunuyor Manukyan ve “Blockchain epeyce tanınan diye herkes onu kullanacak üzere bir durum yok. Türkiye farklı bir teknoloji de seçebilir bu bahiste. Bu fazda önceliğin kullanımdan çok teknoloji testi olacağını düşünüyorum” halinde konuşuyor.
Kağıt parayla yaşayacak bir sistem olabilir
Pekala dijital paranın gelmesi kağıt ya da madeni paranın tedavülden kalkması, tüm ödeme sistemlerinin bir anda değişmesi manasına mı geliyor?
Manukyan, teknoljinin birlikteinde getirdiği yeniliklere karşı koymanın hayli sıkıntı olduğunu belirtiyor ve şu biçimde devam ediyor:
“Nasıl ki geçmişte teknoloji geliştikçe ödeme sistemlerinin ve paranın kullanmasının da değiştiğini gördüysek bir daha benzeri bir müddetçten geçiyoruz. Yalnızca Türkiye değil dünyanın farklı ülkelerinin merkez bankalarının da bu hususta çalıştığını biliyoruz.
Açıklamaları bütüncül bir biçimde ele alırsak, kağıt parayla bir arada yaşayacak bir sistem üzere görünüyor dijital paralar. Çabucak kağıt para kalkacak, dijital merkez bankası parası devreye girecek, tüm ödeme halleri değişecek diye bir şey yok…
Pekala nerkez bankaları niye bu işe giriyor? Kripto paraların getirdiği bir rekabet var. Bu rekabet, denetim edilmesi sıkıntı bir alan doğurdu. Merkez bankaları da bu rakibe karşı daha güzel ve daha emniyetli bir sistemle karşılık vermek istiyor.”
Yeni devri göz arkası edemezsiniz
Şant Manukyan ile sohbetimizi Merkez Bankası ve dijital Türk lirası üzerinden Türkiye ve kripto paralar tarafına getiriyoruz…
“Türkiye’de de kripto paralarla ödemelerin yapıldığı bir gelecek epeyce mu uzakta?”
Her şeydilk evvel bunun bir ödeme sistemi olduğunun artık kabul edilmesi gerektiğinin altını çiziyor.
Lakin burada bir parantez açıyor ve bunun ‘Bitcoin’ için geçerli olmadığını söylüyor. “Onun geldiği fiyat ve kullanıcıların alışkanlıklarına baktığımızda bir ödeme sisteminden daha farklı yer edindi” öne sürülen nedenini paylaşıyor.
Bu niçinle kastettiği daha stabil olan coin’lermiş. esasen Amerikan Merkez Bankası’nın da asıl çekindiği kısmın Bitcoin değil stabil coin’ler olduğunu öğreniyoruz. Türkiye’nin de elbette bu sistemi bir biçimde kabul etmek durumunda kalacağını aksi biçimde kabul edilmeyen bu varlıkların büsbütün spekülatif görülmesinin yanı sıra süratle gelişen teknolojinin de gereğince kullanılamaması üzere sonuçlar doğuracağına değiniyor Şant Manukyan.
Türkiye dijital bir parayı resmi para ünitesi kabul eder mi?
El Salvador’un Bitcoin’i resmi para ünitesi olarak kabul etmesi, dünya genelinde fazlaca sayıda ülkenin emsal bir adım için ön çalışmalar yapması bizi Türkiye’nin de durumuna gdolayıyor…
Ekonomist Manukyan’a bakılırsa El Salvador, Türkiye için hakikat bir örnek değil. Türkiye’nin büyük ve gelişmiş bir iktisat olduğunun altını çiziyor. El Salvador’un kendi para ünitesi dahi olmayan, dolar kullanan ve bu niçinle FED’e bağlı para siyaseti yürüten bir ülke olduğundan bahsediyor.
ötürüsıyla Türkiye’nin bu biçimde bir adım atmasını ihtimal dahilinde görmüyor fakat “Para ünitesi olarak kabul etmek farklı bir şey, ödeme sistemlerinde kullanmak ya da var olan sistemlere entegre etmek farklı bir şey” dedikten daha sonra kelamlarını şu biçimde tamamlıyor:
“İleride tahminen merkez bankalarının, özel şirketlerin ve merkeziyetsiz sistemlerin çekişmesini nazaranbiliriz. Şayet bu üç farklı küme içinde bir sorun olursa işler nasıl ilerleyecek şimdilik bilmiyoruz. birlikte hareket edebilecekler mi, yoksa bir sürtüşme mi yaşanacak ve regülasyonlarla mı bu iş çözülecek kestirmek sıkıntı.
Son bir parantez açıp dijital para ünitesinin hangi ülkelerde merkez bankalarının elini rahatlatacağı konusuna da değinmek gerek…
Enflasyonun olmadığı, deflasyon riski olan ülkelerde para siyaseti aslında dijital merkez bankası parası olması halinde daha kolay uygulanabilir. Daha doğrusu eksi faiz uygulaması epey daha net bir biçimde hayata geçirilebilir. Ben gelişmiş ülkelerdeki testleri bu pencereden görüyor ve gelecek devirdeki para siyasetlerine yönelik de olduğunu düşünüyorum.”
KAYNAK: TRT / SERTAÇ AKSAN