Bir Sosisli Sandviçin, Sizi Mevte 36 Dakika Yaklaştırdığını Biliyor musunuz Hayatta sosisli sandviç yemekten daha sıradan epey az zevk vardır. Alışılmış ki bunun en sağlıklı seçenek olmadığını biliyor olsak da, yemekten vazgeçmenin pek kolay olmadığı kesin. Pekala farklı bir ölçüt kullanarak, tek bir sosisli sandviçin sizi vefata tam olarak 36 dakika daha yaklaştıracağını söylesek bu durum fikrinizi değiştirmeye yardımcı olur mu?
Bu mühlet rastgele seçilmiş bir müddet değil; geçtiğimiz hafta Nature Food mecmuasında yayınlanan bir araştırmadan geliyor. Araştırmacılar, 5.853 gıdayı hesaplamalarına tabi tutarak hem insan sıhhati birebir vakitte etraf üstündeki tesirlerine bakılırsa sıraladı. Sosisli sandviçler tahlilin bir zayiatı olsa da, âlâ haberler de var: Müellifler, diyetinizde yalnızca küçük değişikliklerle hem sıhhatiniz tıpkı vakitte karbon ayak iziniz üzerinde büyük bir tesir yaratabileceğinizi söylüyor.
The Conversation ile konuşan araştırmanın müellifleri Olivier Jolliet ve Katerina Stylianou “Tam tahıllar, meyveler, sebzeler, kabuklu yemişler, baklagiller ve muhakkak deniz mamüllerinden oluşan çeşitli bir karışım için günlük sığır eti ve işlenmiş et alımının sadece yüzde 10’unu ikame etmek, ABD’li bir tüketicinin diyetinin karbon ayak izini ortalama olarak üçte bir oranında azaltabilir ve günlük olarak 48 sağlıklı dakika daha kazanmalarını sağlayabilir” diyor ve ekliyor: “Bu, bu biçimdesine sonlu bir diyet değişikliği için değerli bir gelişme.“
Araştırmada öncelikli olarak yiyeceklerin sıhhat puanı hesaplandı. Bu hesaplama için araştırmacılar, daha evvel beslenme uzmanı ve ortak muharrir Victor Fulgoni III ile bir arada geliştirdikleri Health Nutritional Index (Sağlık Besin Endeksi) isimli bir beslenme endeksi kullandılar. Bu, Global Hastalık Yükü (GBD) ismi verilen büyük bir epidemiyolojik çalışmadan elde edilen datalar kullanılarak geliştirildi. Bu “büyük” GBD çalışması, dünyadaki her ülkeden otuz yıldan fazla datayı kapsıyordu. Bu bilgi ile GBD, 15 diyet faktörü dahil olmak üzere çeşitli sıhhat, hayat biçimi ve çevresel faktörlerin yaygınlığını değil, bununla birlikte bunların niye olduğu izafi ziyanı da ölçüyor.
Grup, bu bilgi zenginliğini kullanarak binlerce besinin sıhhat yükünün (veya faydasının) dakikalara dönüşümünü hesapladı. Örneğin, bir sosisli sandviçin 36 dakikalık ömür kaybına denk gelirken, bir porsiyon salatalık hayat sürenize yaklaşık on dakika ekleyebilir.
Fakat bu, yapılan tahlilin sonu değildi ve takım çevresel konuları da araştırmaya dahil etmek istedi. Besinlerin üretim, sürece, hazırlama, tüketim, atık, su kullanması üzere şeylerin ömür döngüsü üstündeki tesirini ve ayrıyeten kirlilik üzere şeylerin insan sıhhati üstündeki tesirini ölçen IMPACT World+ isimli bir usul kullandılar. Araştırmacılar, çeşitli yiyecekleri kıymetlendirmek ve buna bakılırsa sıralamak için toplamda 18 çevresel gösterge kullandı.
Son olarak, araştırmacılar bu iki ölçümü birleştirerek onları üç renk bölgesine ayırdılar: Kırmızı, sarı ve yeşil. Tıpkı bir trafik ışığı üzere, bu tanımlamalar “dur” (yüksek çevresel ve beslenme yüklerine sahip olan işlenmiş et gibi), “dikkatli ilerleyin” (bir örnek: hayli düşük karbon ayak izine sahip ve pratik olarak hiç bir istikamette besin tesiri olmayan jelibon ayıcıklar) ve “serbest” (fındıklar, meyveler, tarlada yetişen sebzeler, baklagiller, kepekli tahıllar ve kimi deniz ürünleri) kodları olarak tanımlanabilir.
Grup, bulgularının, etraf şuuruna sahip ve sağlıklı beslenmenin çoklukla ya daima ya hiç sorunu olarak görülen algıya biraz nüans ekleyebileceğini umuyor. Vegan seçenekler tahlilde “genel olarak daha uygun performans gösterirken”, diyetinizi büsbütün değiştirmek tek seçenek değil.
Muharrirler, “Evvelki çalışmalar, bulgularını çoklukla bitki ve hayvan temelli besinler tartışmasına indirgemişti” dedi ve ekledi: “[Ama] hem bitki bazlı tıpkı vakitte hayvan bazlı besinlerde değerli farklılıklar var.“
Bu mühlet rastgele seçilmiş bir müddet değil; geçtiğimiz hafta Nature Food mecmuasında yayınlanan bir araştırmadan geliyor. Araştırmacılar, 5.853 gıdayı hesaplamalarına tabi tutarak hem insan sıhhati birebir vakitte etraf üstündeki tesirlerine bakılırsa sıraladı. Sosisli sandviçler tahlilin bir zayiatı olsa da, âlâ haberler de var: Müellifler, diyetinizde yalnızca küçük değişikliklerle hem sıhhatiniz tıpkı vakitte karbon ayak iziniz üzerinde büyük bir tesir yaratabileceğinizi söylüyor.
The Conversation ile konuşan araştırmanın müellifleri Olivier Jolliet ve Katerina Stylianou “Tam tahıllar, meyveler, sebzeler, kabuklu yemişler, baklagiller ve muhakkak deniz mamüllerinden oluşan çeşitli bir karışım için günlük sığır eti ve işlenmiş et alımının sadece yüzde 10’unu ikame etmek, ABD’li bir tüketicinin diyetinin karbon ayak izini ortalama olarak üçte bir oranında azaltabilir ve günlük olarak 48 sağlıklı dakika daha kazanmalarını sağlayabilir” diyor ve ekliyor: “Bu, bu biçimdesine sonlu bir diyet değişikliği için değerli bir gelişme.“
Araştırmada öncelikli olarak yiyeceklerin sıhhat puanı hesaplandı. Bu hesaplama için araştırmacılar, daha evvel beslenme uzmanı ve ortak muharrir Victor Fulgoni III ile bir arada geliştirdikleri Health Nutritional Index (Sağlık Besin Endeksi) isimli bir beslenme endeksi kullandılar. Bu, Global Hastalık Yükü (GBD) ismi verilen büyük bir epidemiyolojik çalışmadan elde edilen datalar kullanılarak geliştirildi. Bu “büyük” GBD çalışması, dünyadaki her ülkeden otuz yıldan fazla datayı kapsıyordu. Bu bilgi ile GBD, 15 diyet faktörü dahil olmak üzere çeşitli sıhhat, hayat biçimi ve çevresel faktörlerin yaygınlığını değil, bununla birlikte bunların niye olduğu izafi ziyanı da ölçüyor.
Grup, bu bilgi zenginliğini kullanarak binlerce besinin sıhhat yükünün (veya faydasının) dakikalara dönüşümünü hesapladı. Örneğin, bir sosisli sandviçin 36 dakikalık ömür kaybına denk gelirken, bir porsiyon salatalık hayat sürenize yaklaşık on dakika ekleyebilir.
Fakat bu, yapılan tahlilin sonu değildi ve takım çevresel konuları da araştırmaya dahil etmek istedi. Besinlerin üretim, sürece, hazırlama, tüketim, atık, su kullanması üzere şeylerin ömür döngüsü üstündeki tesirini ve ayrıyeten kirlilik üzere şeylerin insan sıhhati üstündeki tesirini ölçen IMPACT World+ isimli bir usul kullandılar. Araştırmacılar, çeşitli yiyecekleri kıymetlendirmek ve buna bakılırsa sıralamak için toplamda 18 çevresel gösterge kullandı.
Son olarak, araştırmacılar bu iki ölçümü birleştirerek onları üç renk bölgesine ayırdılar: Kırmızı, sarı ve yeşil. Tıpkı bir trafik ışığı üzere, bu tanımlamalar “dur” (yüksek çevresel ve beslenme yüklerine sahip olan işlenmiş et gibi), “dikkatli ilerleyin” (bir örnek: hayli düşük karbon ayak izine sahip ve pratik olarak hiç bir istikamette besin tesiri olmayan jelibon ayıcıklar) ve “serbest” (fındıklar, meyveler, tarlada yetişen sebzeler, baklagiller, kepekli tahıllar ve kimi deniz ürünleri) kodları olarak tanımlanabilir.
Grup, bulgularının, etraf şuuruna sahip ve sağlıklı beslenmenin çoklukla ya daima ya hiç sorunu olarak görülen algıya biraz nüans ekleyebileceğini umuyor. Vegan seçenekler tahlilde “genel olarak daha uygun performans gösterirken”, diyetinizi büsbütün değiştirmek tek seçenek değil.
Muharrirler, “Evvelki çalışmalar, bulgularını çoklukla bitki ve hayvan temelli besinler tartışmasına indirgemişti” dedi ve ekledi: “[Ama] hem bitki bazlı tıpkı vakitte hayvan bazlı besinlerde değerli farklılıklar var.“