Bakanlık harekete geçmişti! Fahiş fiyatlarda tek hatalı marketler mi? Bilhassa pandemi ile bir arada besin fiyatlarındaki fahiş meblağları gündemdeki sıcaklığını müdafaaya devam ediyor. Döviz kurundaki artışlar niçiniyle hammadde, güç maliyetleri, gübre ve mazot fiyatlarının yanı sıra eser rekoltelerindeki oynaklık fiyatlardaki artışın niçinlerinin başında geliyor. Hal bu biçimde olunca üretici de bu maliyetleri fiyatlara yansıtmak zorunda kalıyor. Bunun yanı sıra mamüllerin son kullanıcıya ulaştırılmasında başrolü çeken aracıların da fırsatçılık yaparak fiyatları yükseltmesi de kamuoyunda sıkça tartışılan mevzuların başında geliyor. Hem üreticiyi birebir vakitte son kullanıcıyı isyan ettiren fiyat farklarının ortacılar tarafınca oluşturulduğu da tekraren gündeme getirildi..
FİYATLAR ARTSIN DİYE BUNU DA YAPTILAR
Geçtiğimiz günlerde toplumsal medyaya düşen manzaralar bile vatandaşı isyan ettirmeye yetmişti. İmgelerde fiyatlar düşmesin diye tonlarca zerzevatın çöpe atıldığı görülüyordu. Olayı görüntüleyen bir vatandaş duruma reaksiyon göstererek, “Bakın arkadaşlar. Şuanda bölgemizde bulunan çöp döküm alanındayız. Domates, patlıcan, salatalık ve kabaklar bu türlü çöpe dökülüyor. Ülkemizin 83 milyon vatandaşı bizlerden üretim, yiyecek beklerden ortadaki durum bu türlü. Bunlar günah değil mi? Muhtaç insanlara ulaştırılması sağlansa daha uygun olmaz mıydı” tabirlerini kullanmıştı.
TİCARET BAKANLIĞI HAREKETE GEÇTİ
Fahiş fiyatlar daha sonrası Ticaret Bakanlığı da meblağları yakın takibe almış ve soruşturma başlatmıştı. Bahse ait bakanlık tarafınca yapılan açıklamada, “5 büyük zincir markette yumurtadan süte, makarnadan pirince, zerzevat ve meyveden paklık gereçlerine kadar geniş bir yelpazedeki eserde fahiş fiyat artışı yapılıp yapılmadığının tespiti için Ticaret Bakanı Sayın Mehmet Muş’un talimatlarıyla Ticaret Müfettişleri bakılırsavlendirilmiştir” denilmişti.
Bilhassa büyük marketlerdeki eser fiyatları üzerinden tartışılmaya devam pahalılık konusunda taraflardan değerlendirmeler gelmeye devam ediyor. Üreticiden market raflarına uzanan fiyat artışlarında hangi bölümün ne kadar tesiri olduğu bir süre daha tartışılacak üzere görünüyor. Zincir marketler, “tutarları daima yükseltip fahiş karlılık yapmadıkları” görüşünde…
ZİNCİR MARKETLER: TEMEL BİLGİLER DİKKATE ALINMALI
Zincir market temsilcileri ise hususun daha sağlıklı bir biçimde ele alınabilmesi için birtakım temel ayrıntıların daha net ortaya konulması gerektiğine dikkat çekiyor. Bölüm temsilcileri, 2020 yılı itibariyle 500 milyar TL’nin üzerinde bir büyüklüğe sahip kesimin, kayıtlı iktisada, istihdama büyük katkı sağladığına dikkat çekerek, fiyat artışlarındaki niçinlerini “Hammadde, güç, personellik, lojistik ve aracılar” olarak açıklıyor.
“KAR MARJLARIMIZ YÜZDE 1’LER CİVARINDA”
Zincir market temsilcileri, kar marjlarının kamuoyunda bilinenin bilakis yüzde 1’ler civarında olduğuna dikkat çekerek, üretimde oluşan maliyetler üzerine kendilerinin bu maliyetleri fiyatlara yansıttıklarına vurgu yapıyor. Bu maliyetlerin başında ise hammadde, güç, personellik ve lojistik geliyor.
Yapılan değerlendirmede şu tabirlere yer verildi:
‘İndirim Market İş Modeli’ kapsamında faaliyet gösteren zincir marketler, indirim marketlerin birbirleri içindeki rekabetten dolayı müşterilerine en uygun fiyatlı eserleri ulaştırıyor. Marketlerin kamuya da açıklanan kar marjlarının düşüklüğü (indirim marketlerin kar marjları yüzde 1’ler civarında) ve fiyat artışlarının enflasyonun altında kalması da bu duruma işaret ediyor.
FİYATLAR niye BİRBİRİNE YAKIN?
Zincir marketlerdeki fiyatların birbirine yakın olmasını, bu marketler içindeki rekabet niçiniyle oluştuğuna dikkat çekilen tabirlerde, birebir özelliklere sahip emsal eserlerle birebir marka mamüllerin fiyatlarının birbirine yakın hatta birebir olması, yalnızca besin alanında değil, hazır giysi ve tüketici elektroniği üzere biroldukça kategoride de gözlemlenen bir durum olduğu belirtiliyor. Öte yandan yapılan indirimler yahut fiyat değişiklikleri insert, televizyon reklamları ve dijital platformlardan duyurulduğu için öbür firmalar tarafınca da kolay kolay erişilebiliyor olduğuna dikkat çekiliyor.
ZİNCİR MARKETLERİN ÜLKE EKONOMİSİNDEKİ YERİ
Tartışmaların zincir marketlerin ülke iktisadına ve refahına bulundukları katkılar ışığında yapılması gerektiği belirtiliyor. 2020 yılı prestiji ile Türkiye’de besin perakendesi pazarının büyüklüğünün 500 milyar TL’nin üzerinde olduğu iddia ediliyor. (Kaynak: Euromonitor). Milyonlarca kişinin geçimini sağladığı bu dev pazar, oluşturduğu ekosistem ile Türkiye iktisadı içerisinde bu rakamsal pahanın de ötesinde bir ehemmiyete sahip. Küçük ve orta ölçekli işletmelerden patates çiftçisine, süt üreticisinden yöresel tatlar üreten aile işletmelerine kadar yüz binlerce çalışanı ve üreticiyi barındıran besin perakende dalı, ülke iktisadına ve refahına epeyce kıymetli bir katkı sağladığı bedellendiriliyor.
PERAKENDE KESİMİ İKTİSADIN LOKOMOTİFİ POZİSYONUNDA
Perakende dalı, etkilediği başka dallar (tedarik, lojistik, üretim vs.) ile iktisatta değerli bir çarpan tesirine sahip. Perakendenin öbür kolları da dahil edildiğinde kelam konusu tesir 2 kat civarında olmakta. Bir öteki deyişle, perakendedeki bir ünite büyüme genel ülke iktisadına 1,5 – 2 kat büyüme katkısı sağlamakta.
KAYITLI EKONOMİYİ BÜYÜTÜYOR
Organize perakendenin iktisada en büyük katkılarından biri iktisadın kayıt altına alınmasını sağlaması. Organize perakendenin büyümesi, kayıt dışı ticaretin oranını düşürerek ve vergiye tabi hasılatları artırarak iktisada katkı sağlıyor. Market zincirleri, sağladıkları kayıtlı istihdam ve ticaret hacmi ile ülke iktisadıyla tüketici refahına ve (başta tarım ve hayvancılık bölümü olmak üzere) üreticilere kıymetli bir katkı sağlayarak; enflasyon, kayıt dışı iktisat ve kayıt dışı istihdamla gayrete de epeyce kıymetli bir takviye veriyorlar. Bu işletmeler ayrıyeten, üretim, tedarik ve lojistik ağları içerisinde faaliyet gösteren iş ortaklarını özetlemek gerekirsesı ekosistemleri içerisinde yer alan tüm paydaşlarını da kayıtlı iktisadın kurallarına uygun olarak faaliyet göstermeye teşvik etmekteler.
ORGANİZE PERAKENDE KESİMDEKİ KONTROL VE GÜVENLİĞİ ARTIRIYOR
Market zincirleri, milyonlarca Türk çiftçisinin, temel tüketim hususları üreten küçük ve orta ölçekli işletmeler ve sanayicilerin mamüllerini, kıymetli kalite denetim süreçlerinden geçirerek sıhhat ve hijyen standartlarına uygun olarak ve en kıymetlisi de makul fiyatlarla müşterilerin hizmetine sunuyor. Özetle, market zincirleri besin kesimini daha nizamlı bir yapıya kavuşturuyor. Müşterilerine, her gün tükettiği eserlere, stoklamak zorunda kalmadan, ebediyen taze ve hijyen standartlarına uygun olarak, ekonomik biçimde ulaşma imkanı veriyor.
ORGANİZE PERAKENDE ÜRETİCİYİ VE ÇİFTÇİYİ DESTEKLİYOR
Çiftçiler alım garantisi ile eserini kime satacağını, satınca parasını nasıl ve ne vakit alacağını düşünmeden üretim yapabiliyor. Büyük çoğunluğunu aile işletmelerinin oluşturduğu, küçük ve orta ölçekli işletmeler, marketler yardımıyla mamüllerini basitçe tüketicilerle buluşturma imkânı bulurken, üretim planlamalarını orta ve uzun vadeli olarak yapabiliyor.
ORGANİZE PERAKENDE İSTİHDAMA BÜYÜK KATKI SAĞLIYOR
Türkiye perakende dalında yaklaşık 2 milyon kişi çalışıyor. Tüm kategoriler dahil olmak üzere organize perakende alanında direkt istihdam edilenlerin sayısı ise 900 bin. Her yıl bu sayıya 20 bin kişi daha ekleniyor. Kesimin öbür paydaşları ve tedarik zincirinin bütünü düşünüldüğünde bu sayı fazlaca daha fazla ve ülkemizin toplam istihdamı içerisinde de fazlaca kıymetli bir yere sahip. Perakende bölümü yalnızca değerli bir istihdam kaynağı olmakla kalmayıp, istihdamda çeşitlilik de oluşturuyor. Perakende, tüm dünyada yarı vakitli çalışanlar, gençler ve bayanlar üzere kısımlara öteki biroldukca bölümden daha fazla istihdam imkanı sağlayarak, istihdamda çeşitlik sağlıyor ve bu manada bankacılık ve sigorta bölümlerinden daha sonra istihdamı en epeyce arttıran üçüncü büyük bölüm olarak konumlanıyor.
FİYATLAR ARTSIN DİYE BUNU DA YAPTILAR
Geçtiğimiz günlerde toplumsal medyaya düşen manzaralar bile vatandaşı isyan ettirmeye yetmişti. İmgelerde fiyatlar düşmesin diye tonlarca zerzevatın çöpe atıldığı görülüyordu. Olayı görüntüleyen bir vatandaş duruma reaksiyon göstererek, “Bakın arkadaşlar. Şuanda bölgemizde bulunan çöp döküm alanındayız. Domates, patlıcan, salatalık ve kabaklar bu türlü çöpe dökülüyor. Ülkemizin 83 milyon vatandaşı bizlerden üretim, yiyecek beklerden ortadaki durum bu türlü. Bunlar günah değil mi? Muhtaç insanlara ulaştırılması sağlansa daha uygun olmaz mıydı” tabirlerini kullanmıştı.
TİCARET BAKANLIĞI HAREKETE GEÇTİ
Fahiş fiyatlar daha sonrası Ticaret Bakanlığı da meblağları yakın takibe almış ve soruşturma başlatmıştı. Bahse ait bakanlık tarafınca yapılan açıklamada, “5 büyük zincir markette yumurtadan süte, makarnadan pirince, zerzevat ve meyveden paklık gereçlerine kadar geniş bir yelpazedeki eserde fahiş fiyat artışı yapılıp yapılmadığının tespiti için Ticaret Bakanı Sayın Mehmet Muş’un talimatlarıyla Ticaret Müfettişleri bakılırsavlendirilmiştir” denilmişti.
Bilhassa büyük marketlerdeki eser fiyatları üzerinden tartışılmaya devam pahalılık konusunda taraflardan değerlendirmeler gelmeye devam ediyor. Üreticiden market raflarına uzanan fiyat artışlarında hangi bölümün ne kadar tesiri olduğu bir süre daha tartışılacak üzere görünüyor. Zincir marketler, “tutarları daima yükseltip fahiş karlılık yapmadıkları” görüşünde…
ZİNCİR MARKETLER: TEMEL BİLGİLER DİKKATE ALINMALI
Zincir market temsilcileri ise hususun daha sağlıklı bir biçimde ele alınabilmesi için birtakım temel ayrıntıların daha net ortaya konulması gerektiğine dikkat çekiyor. Bölüm temsilcileri, 2020 yılı itibariyle 500 milyar TL’nin üzerinde bir büyüklüğe sahip kesimin, kayıtlı iktisada, istihdama büyük katkı sağladığına dikkat çekerek, fiyat artışlarındaki niçinlerini “Hammadde, güç, personellik, lojistik ve aracılar” olarak açıklıyor.
“KAR MARJLARIMIZ YÜZDE 1’LER CİVARINDA”
Zincir market temsilcileri, kar marjlarının kamuoyunda bilinenin bilakis yüzde 1’ler civarında olduğuna dikkat çekerek, üretimde oluşan maliyetler üzerine kendilerinin bu maliyetleri fiyatlara yansıttıklarına vurgu yapıyor. Bu maliyetlerin başında ise hammadde, güç, personellik ve lojistik geliyor.
Yapılan değerlendirmede şu tabirlere yer verildi:
‘İndirim Market İş Modeli’ kapsamında faaliyet gösteren zincir marketler, indirim marketlerin birbirleri içindeki rekabetten dolayı müşterilerine en uygun fiyatlı eserleri ulaştırıyor. Marketlerin kamuya da açıklanan kar marjlarının düşüklüğü (indirim marketlerin kar marjları yüzde 1’ler civarında) ve fiyat artışlarının enflasyonun altında kalması da bu duruma işaret ediyor.
FİYATLAR niye BİRBİRİNE YAKIN?
Zincir marketlerdeki fiyatların birbirine yakın olmasını, bu marketler içindeki rekabet niçiniyle oluştuğuna dikkat çekilen tabirlerde, birebir özelliklere sahip emsal eserlerle birebir marka mamüllerin fiyatlarının birbirine yakın hatta birebir olması, yalnızca besin alanında değil, hazır giysi ve tüketici elektroniği üzere biroldukça kategoride de gözlemlenen bir durum olduğu belirtiliyor. Öte yandan yapılan indirimler yahut fiyat değişiklikleri insert, televizyon reklamları ve dijital platformlardan duyurulduğu için öbür firmalar tarafınca da kolay kolay erişilebiliyor olduğuna dikkat çekiliyor.
ZİNCİR MARKETLERİN ÜLKE EKONOMİSİNDEKİ YERİ
Tartışmaların zincir marketlerin ülke iktisadına ve refahına bulundukları katkılar ışığında yapılması gerektiği belirtiliyor. 2020 yılı prestiji ile Türkiye’de besin perakendesi pazarının büyüklüğünün 500 milyar TL’nin üzerinde olduğu iddia ediliyor. (Kaynak: Euromonitor). Milyonlarca kişinin geçimini sağladığı bu dev pazar, oluşturduğu ekosistem ile Türkiye iktisadı içerisinde bu rakamsal pahanın de ötesinde bir ehemmiyete sahip. Küçük ve orta ölçekli işletmelerden patates çiftçisine, süt üreticisinden yöresel tatlar üreten aile işletmelerine kadar yüz binlerce çalışanı ve üreticiyi barındıran besin perakende dalı, ülke iktisadına ve refahına epeyce kıymetli bir katkı sağladığı bedellendiriliyor.
PERAKENDE KESİMİ İKTİSADIN LOKOMOTİFİ POZİSYONUNDA
Perakende dalı, etkilediği başka dallar (tedarik, lojistik, üretim vs.) ile iktisatta değerli bir çarpan tesirine sahip. Perakendenin öbür kolları da dahil edildiğinde kelam konusu tesir 2 kat civarında olmakta. Bir öteki deyişle, perakendedeki bir ünite büyüme genel ülke iktisadına 1,5 – 2 kat büyüme katkısı sağlamakta.
KAYITLI EKONOMİYİ BÜYÜTÜYOR
Organize perakendenin iktisada en büyük katkılarından biri iktisadın kayıt altına alınmasını sağlaması. Organize perakendenin büyümesi, kayıt dışı ticaretin oranını düşürerek ve vergiye tabi hasılatları artırarak iktisada katkı sağlıyor. Market zincirleri, sağladıkları kayıtlı istihdam ve ticaret hacmi ile ülke iktisadıyla tüketici refahına ve (başta tarım ve hayvancılık bölümü olmak üzere) üreticilere kıymetli bir katkı sağlayarak; enflasyon, kayıt dışı iktisat ve kayıt dışı istihdamla gayrete de epeyce kıymetli bir takviye veriyorlar. Bu işletmeler ayrıyeten, üretim, tedarik ve lojistik ağları içerisinde faaliyet gösteren iş ortaklarını özetlemek gerekirsesı ekosistemleri içerisinde yer alan tüm paydaşlarını da kayıtlı iktisadın kurallarına uygun olarak faaliyet göstermeye teşvik etmekteler.
ORGANİZE PERAKENDE KESİMDEKİ KONTROL VE GÜVENLİĞİ ARTIRIYOR
Market zincirleri, milyonlarca Türk çiftçisinin, temel tüketim hususları üreten küçük ve orta ölçekli işletmeler ve sanayicilerin mamüllerini, kıymetli kalite denetim süreçlerinden geçirerek sıhhat ve hijyen standartlarına uygun olarak ve en kıymetlisi de makul fiyatlarla müşterilerin hizmetine sunuyor. Özetle, market zincirleri besin kesimini daha nizamlı bir yapıya kavuşturuyor. Müşterilerine, her gün tükettiği eserlere, stoklamak zorunda kalmadan, ebediyen taze ve hijyen standartlarına uygun olarak, ekonomik biçimde ulaşma imkanı veriyor.
ORGANİZE PERAKENDE ÜRETİCİYİ VE ÇİFTÇİYİ DESTEKLİYOR
Çiftçiler alım garantisi ile eserini kime satacağını, satınca parasını nasıl ve ne vakit alacağını düşünmeden üretim yapabiliyor. Büyük çoğunluğunu aile işletmelerinin oluşturduğu, küçük ve orta ölçekli işletmeler, marketler yardımıyla mamüllerini basitçe tüketicilerle buluşturma imkânı bulurken, üretim planlamalarını orta ve uzun vadeli olarak yapabiliyor.
ORGANİZE PERAKENDE İSTİHDAMA BÜYÜK KATKI SAĞLIYOR
Türkiye perakende dalında yaklaşık 2 milyon kişi çalışıyor. Tüm kategoriler dahil olmak üzere organize perakende alanında direkt istihdam edilenlerin sayısı ise 900 bin. Her yıl bu sayıya 20 bin kişi daha ekleniyor. Kesimin öbür paydaşları ve tedarik zincirinin bütünü düşünüldüğünde bu sayı fazlaca daha fazla ve ülkemizin toplam istihdamı içerisinde de fazlaca kıymetli bir yere sahip. Perakende bölümü yalnızca değerli bir istihdam kaynağı olmakla kalmayıp, istihdamda çeşitlilik de oluşturuyor. Perakende, tüm dünyada yarı vakitli çalışanlar, gençler ve bayanlar üzere kısımlara öteki biroldukca bölümden daha fazla istihdam imkanı sağlayarak, istihdamda çeşitlik sağlıyor ve bu manada bankacılık ve sigorta bölümlerinden daha sonra istihdamı en epeyce arttıran üçüncü büyük bölüm olarak konumlanıyor.