Ali İstek Güngen: Sermaye ortasındaki rahatsızlık çatışma düzeyinde değil Son olarak ‘Çin modeli’ tartışmaları ile gündeme gelen iktisat siyasetlerini pahalandıran Siyaset Bilimci Dr. Ali İstek Güngen döviz cinsi borçları yüksek olan çeşitli büyük sermaye kümelerinin mevcut duruma karşı çıktığı fakat sermaye ortasındaki tansiyonun ‘çatışma’ boyutunda olduğunu düşünmediğini söylemiş oldu.
Evrensel’de Serpil İlgün’ün sorularını yanıtlayan Güngen’in mevzuyla ilgili verdiği cevapların bir kısmı şöyleki:
Pekala yeni modelin ana ayağı nedir?
Burada artık özel tüketim değil de ihracatın büyümeye katkısının arttırılması ön plana çıkartılmış durumda. Rekabetçi kur olarak isimlendirilen siyasetlerin birlikteinde getirebileceği toplumsal yansımalar fiyatların baskılanması, gerçek olarak gerilemesi. Zira içerideki talebi de baskılamak zorundasınız şayet ihracatı öne çıkartacaksanız. Fiyatların baskılanması memleketler arası sermaye için yine teveccüh gösterecekleri bir ortamın yaratılması manasına geliyor. hem de Türkiye’deki emek ağır üretim gerçekleştiren sermaye kümelerinin daha fazla ihracat yapmasının önünü açmak manasına geliyor. Bu bu biçimde muazzam planlanmış, strateji bütçe başkanlığı tarafınca bütün detayları dökülmüş ya da Hazine ve Maliye Bakanlığı koridorlarında uzun tartışmalar kararı ortaya çıkarılmış bir plan falan değil. Biraz Türkiye’nin sürüklendiği kriz ortamındaki arayışın kararı.
Bu plana büyük sermayenin yansısı ne?
Bu stil bir programa karşı çıkan çeşitli büyük sermaye kümeleri var. Bu kümelerin karşı çıkmasının gerisinde döviz cinsi borçlarının hayli değerli bir yer kaplaması yatıyor. hem de kapasite açısından epeyce daha ön plandalar. Yani memleketler arası finansal piyasalardan borçlanabilen kümelerden kelam ediyoruz, mesela Doğu Avrupa’ya, mesela Asya’nın çeşitli bölgelerine ya da Ortadoğu’ya yüksek ihracat sayıları yakalayabilmiş orta seviyede teknoloji ağır eserler satabilen çeşitli kümelerden kelam ediyoruz. Bunların birçoklarının kendini bulduğu çatı, TÜSİAD çatısı. Döviz yükümlülükleri niçiniyle bir karşı çıkış sergiliyorlar. Onlar 2000’lerdeki siyasetleri arıyorlar fakat son 5-6 yılda pek tesirde bulunamadıklarını gördük.
Burada gerçekten bir model değişikliği teşebbüsü var. Bunun muvaffakiyete ulaşma ihtimali fazlaca zayıf olabilir. Bunun yüksek büyüme oranları yaratma ihtimali, ihracat kapasitesini hayli süratli biçimde arttırma ihtimali çok yüksek değil, büyük olasılıkla başarısızlığa uğrayacak bir değişimden kelam ediyoruz ancak insanların aklıyla dalga geçmeyelim, nasıl TÜSİAD temsilcilerinin önerdiği bir siyaset var ise, daha orta ölçekli üretim yapan sermaye kısımlarının ve devlet kaynaklarından epey daha faal biçimde yararlanabilen çeşitli sermaye bölümlerinin de bir rasyonalitesi var ve onlar bu tarihi fırsatı kıymetlendirmek istiyorlar.
Bu model değişikliğinden sermaye fraksiyonları içinde bir çatışma belirmeyecek mi?
olağan olarak. Bunun tansiyonlarını gördük esasen. Lakin dinamik bir müddetçten bahsediyoruz. Yani Türkiye’de emeğin baskılanması şu anki siyasete uzak duran sermaye kısımlarını buna adapte etme sürecini birlikteinde getirebilir. Daha sermaye ağır üretim yapan kısımların harcamalarını, kararlarını bu yeni modele göre uyarladıkları bir periyot de yaşayabiliriz. Şunu unutmamak lazım; Türkiye’deki büyük sermayeyi takip etmek için yapacağımız birtakım şeyler var. Örneğin İstanbul Sanayi Odasının birinci 500 şirkete dair deklare ettikları datalara bakalım. Bu şirketler bütün bu kriz ve pandemi ortamında, bütün bu model değişikliği eforları sırasında devasa yükseklikte kârlar elde ettiler. Elde etmeye de devam ediyorlar.
Pekala niye rahatsızlar?
Memleketler arası piyasalardaki rakiplerine göre daha az biriktirdiklerini düşünüyorlar. Lakin bu rekor seviyede kârlar elde ettikleri gerçeğini değiştirmiyor. Yani buradaki rahatsızlık cepheden karşı koyma, cepheden açık çatışmaya dönüşecek bir rahatsızlıktan fazla taleplerini lisana getirme biçiminde gerçekleşiyor. ötürüsıyla büyük sermaye kümelerinin ve daha sermaye ağır üretim gerçekleştiren yapıların kendilerini bu modele adapte ettiklerini bakılırsabiliriz önümüzdeki senelerda. Şayet natürel bu bir model halini alırsa.
İhracata dayalı büyüme, Erdoğan’ın yeni model anlatısında da öne çıkıyor. İhracatçılar homojen bir küme değil, hangi bölümler bu modelde daha fazla kayırılacak?
Durum niçiniyle dezavantajlı olan kimi kısımlar var. Örneğin makine üretimi gerçekleştirenler, kimya dalında kimyasallar üretenler, bunlar temasları niçiniyle şu anki kur siyasetinden biraz ziyan görüyorlar. Direkt doğruya bu biçim radikal bir kıymet kaybı sırasında daha avantajlı pozisyona geçmiş olan besin bölümü ya da mobilyacılık üzere bölümler var. Bunlar ihracat rekorları kırıyorlar şu an. Dinamik bir müddetçten bahsediyoruz, 2021’de çeşitli makine ve teçhizat üreten firmaların epeyce güç duruma gelmiş olması bunların 2022’de, 2023’te iflas edecekleri manasına gelmiyor. Lakin şayet bir atılım sergileme, yeni pazarlara erişme diyorsak şayet, biraz daha emek ağır üretim sergileyen besin, dokuma, mobilyacılık üzere dalların biraz daha ön plana çıktığını nazaranbiliriz. En azından bu son devirde bu gerçekleşiyor. Bunun devamı gelecek mi bilmiyoruz lakin 2021’deki trend bu doğrultuda.
SÖYLEŞİNİN TAMAMI
Evrensel’de Serpil İlgün’ün sorularını yanıtlayan Güngen’in mevzuyla ilgili verdiği cevapların bir kısmı şöyleki:
Pekala yeni modelin ana ayağı nedir?
Burada artık özel tüketim değil de ihracatın büyümeye katkısının arttırılması ön plana çıkartılmış durumda. Rekabetçi kur olarak isimlendirilen siyasetlerin birlikteinde getirebileceği toplumsal yansımalar fiyatların baskılanması, gerçek olarak gerilemesi. Zira içerideki talebi de baskılamak zorundasınız şayet ihracatı öne çıkartacaksanız. Fiyatların baskılanması memleketler arası sermaye için yine teveccüh gösterecekleri bir ortamın yaratılması manasına geliyor. hem de Türkiye’deki emek ağır üretim gerçekleştiren sermaye kümelerinin daha fazla ihracat yapmasının önünü açmak manasına geliyor. Bu bu biçimde muazzam planlanmış, strateji bütçe başkanlığı tarafınca bütün detayları dökülmüş ya da Hazine ve Maliye Bakanlığı koridorlarında uzun tartışmalar kararı ortaya çıkarılmış bir plan falan değil. Biraz Türkiye’nin sürüklendiği kriz ortamındaki arayışın kararı.
Bu plana büyük sermayenin yansısı ne?
Bu stil bir programa karşı çıkan çeşitli büyük sermaye kümeleri var. Bu kümelerin karşı çıkmasının gerisinde döviz cinsi borçlarının hayli değerli bir yer kaplaması yatıyor. hem de kapasite açısından epeyce daha ön plandalar. Yani memleketler arası finansal piyasalardan borçlanabilen kümelerden kelam ediyoruz, mesela Doğu Avrupa’ya, mesela Asya’nın çeşitli bölgelerine ya da Ortadoğu’ya yüksek ihracat sayıları yakalayabilmiş orta seviyede teknoloji ağır eserler satabilen çeşitli kümelerden kelam ediyoruz. Bunların birçoklarının kendini bulduğu çatı, TÜSİAD çatısı. Döviz yükümlülükleri niçiniyle bir karşı çıkış sergiliyorlar. Onlar 2000’lerdeki siyasetleri arıyorlar fakat son 5-6 yılda pek tesirde bulunamadıklarını gördük.
Burada gerçekten bir model değişikliği teşebbüsü var. Bunun muvaffakiyete ulaşma ihtimali fazlaca zayıf olabilir. Bunun yüksek büyüme oranları yaratma ihtimali, ihracat kapasitesini hayli süratli biçimde arttırma ihtimali çok yüksek değil, büyük olasılıkla başarısızlığa uğrayacak bir değişimden kelam ediyoruz ancak insanların aklıyla dalga geçmeyelim, nasıl TÜSİAD temsilcilerinin önerdiği bir siyaset var ise, daha orta ölçekli üretim yapan sermaye kısımlarının ve devlet kaynaklarından epey daha faal biçimde yararlanabilen çeşitli sermaye bölümlerinin de bir rasyonalitesi var ve onlar bu tarihi fırsatı kıymetlendirmek istiyorlar.
Bu model değişikliğinden sermaye fraksiyonları içinde bir çatışma belirmeyecek mi?
olağan olarak. Bunun tansiyonlarını gördük esasen. Lakin dinamik bir müddetçten bahsediyoruz. Yani Türkiye’de emeğin baskılanması şu anki siyasete uzak duran sermaye kısımlarını buna adapte etme sürecini birlikteinde getirebilir. Daha sermaye ağır üretim yapan kısımların harcamalarını, kararlarını bu yeni modele göre uyarladıkları bir periyot de yaşayabiliriz. Şunu unutmamak lazım; Türkiye’deki büyük sermayeyi takip etmek için yapacağımız birtakım şeyler var. Örneğin İstanbul Sanayi Odasının birinci 500 şirkete dair deklare ettikları datalara bakalım. Bu şirketler bütün bu kriz ve pandemi ortamında, bütün bu model değişikliği eforları sırasında devasa yükseklikte kârlar elde ettiler. Elde etmeye de devam ediyorlar.
Pekala niye rahatsızlar?
Memleketler arası piyasalardaki rakiplerine göre daha az biriktirdiklerini düşünüyorlar. Lakin bu rekor seviyede kârlar elde ettikleri gerçeğini değiştirmiyor. Yani buradaki rahatsızlık cepheden karşı koyma, cepheden açık çatışmaya dönüşecek bir rahatsızlıktan fazla taleplerini lisana getirme biçiminde gerçekleşiyor. ötürüsıyla büyük sermaye kümelerinin ve daha sermaye ağır üretim gerçekleştiren yapıların kendilerini bu modele adapte ettiklerini bakılırsabiliriz önümüzdeki senelerda. Şayet natürel bu bir model halini alırsa.
İhracata dayalı büyüme, Erdoğan’ın yeni model anlatısında da öne çıkıyor. İhracatçılar homojen bir küme değil, hangi bölümler bu modelde daha fazla kayırılacak?
Durum niçiniyle dezavantajlı olan kimi kısımlar var. Örneğin makine üretimi gerçekleştirenler, kimya dalında kimyasallar üretenler, bunlar temasları niçiniyle şu anki kur siyasetinden biraz ziyan görüyorlar. Direkt doğruya bu biçim radikal bir kıymet kaybı sırasında daha avantajlı pozisyona geçmiş olan besin bölümü ya da mobilyacılık üzere bölümler var. Bunlar ihracat rekorları kırıyorlar şu an. Dinamik bir müddetçten bahsediyoruz, 2021’de çeşitli makine ve teçhizat üreten firmaların epeyce güç duruma gelmiş olması bunların 2022’de, 2023’te iflas edecekleri manasına gelmiyor. Lakin şayet bir atılım sergileme, yeni pazarlara erişme diyorsak şayet, biraz daha emek ağır üretim sergileyen besin, dokuma, mobilyacılık üzere dalların biraz daha ön plana çıktığını nazaranbiliriz. En azından bu son devirde bu gerçekleşiyor. Bunun devamı gelecek mi bilmiyoruz lakin 2021’deki trend bu doğrultuda.
SÖYLEŞİNİN TAMAMI